Οι μονάζοντες άφησαν πίσω τους και άλλα ίχνη, ορισμένα από τα οποία φανερώνουν όψεις της καθημερινότητας τους. Έτσι, γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούσαν υποζύγια, από τις δέστρες που βρίσκονται λαξευμένες στο νοτιοδυτικό τοίχωμα της σπηλιάς, αμέσως αριστερά της εισόδου.
|
|
|
|
|
Το νοτιοδυτικό τοίχωμα της σπηλιάς και δύο δέστρες που βρίσκονται λαξευμένες εκεί. |
Στην ίδια επιφάνεια βράχου που φέρει τις δέστρες, διατηρούνται και παλιά σκαλίσματα. Μεταξύ δύο σταυρών, διακρίνεται ένα σχέδιο που, ιδωμένο από κάποιες γωνίες, θυμίζει κεφαλή γενειοφόρου άνδρα...
...ενώ λίγα μέτρα πιο αριστερά σώζεται το αβέβαιης χρονολόγησης σκάλισμα πελαργού, συνοδευόμενο από ασυνήθιστων χαρακτηριστικών πρόσωπο, που μας απασχόλησαν σε προηγούμενη ενότητα. Δυστυχώς, ολόκληρη η συγκεκριμένη επιφάνεια βράχου έχει υποστεί τη φθορά του χρόνου και των ανθρώπων, με αποτέλεσμα οι λεπτομέρειες αυτών και άλλων σκαλισμάτων να έχουν πλέον αλλοιωθεί.
Όμως, οι πιο ζωηρές αναμνήσεις βρίσκονται εγγεγραμμένες αλλού. Πρόκειται για γραφές, χαραγμένες στο σταλακτιτικό υλικό ενός από τα κοιλώματα της σπηλιάς.
|
Ένα μέρος των χαραγμάτων. |
Οι γραφές αυτές είναι πολύ δυσανάγνωστες. Αιτία δεν είναι μόνο οι αιώνες, που έχουν απαλύνει, και σε ορισμένα σημεία σβήσει τα χαράγματα, αλλά και οι γραφικοί χαρακτήρες, που χαρακτηρίζονται από στρυφνοί έως ακατάληπτοι. Γιατί, δεν πρόκειται για γραφές ενός μόνο ανθρώπου, αλλά για διαφορετικές ομάδες γραμμάτων, που έχουν χαραχθεί από διαφορετικούς ανθρώπους, διαφορετικών εποχών.
Από κάποια χαράγματα αναγνωρίζονται μόνο μεμονωμένα γράμματα.
|
Αναγνωρίζονται μερικοί χαρακτήρες του ελληνικού αλφαβήτου. |
Από κάποια άλλα διαβάζονται τα περισσότερα γράμματα, δίχως όμως να βγαίνει κάποιο νόημα.
|
«+ ΕΛ(;)_ΟΡΕΛ(ήΤ)ΙΚΟΝ»; |
Μόνο μία φράση, που απαντάται χαραγμένη δύο φορές, είναι σχετικά ευανάγνωστη.
|
|
|
|
Η φράση «νικολις χω_ματ(;)ας εγραψε τωτα» απαντάται δύο φορές. Στη δεξιά φωτογραφία, εκτός από τμήμα της φράσης, διακρίνεται και η χρονολογία "1801". |
Λίγο ψηλότερα, εντός πλαισίου, διακρίνονται οι χρονολογίες "1805" και "1814" μεταξύ δυσανάγνωστων λέξεων. Μοιάζει σαν κάποιος που παρέμεινε στο χώρο της σπηλιάς από το 1805 ως το 1814 –κάποιος ασκητής μάλλον– να χάραξε το πλαίσιο με το περιεχόμενο του για λόγους αναμνηστικούς.
|
|
|
|
|
Το πλαίσιο με τις γραφές και οι χρονολογίες "1805" και "1814" εντός του. |
Υπάρχουν και παλαιότερα χαράγματα. Σε κάποιο σημείο απαντάται η χρονολογία "1713".
|
Η χρονολογία "1713" ανάμεσα σε άλλα, δυσανάγνωστα χαράγματα. |
Παλαιότερη, όμως, όλων είναι η χρονολογία "1675", χαραγμένη χαμηλά στη σταλακτιτική επιφάνεια.
|
1675... |
Τώρα, και για να συμπληρώσουμε λίγο την εικόνα, μπορεί όλα αυτά τα χαράγματα να είναι ηλικίας αιώνων, ωστόσο δεν αποτελούν έργο των μοναζόντων στη μονή της σπηλιάς. Η μονή της σπηλιάς, όπως θα δούμε, είχε ήδη διαλυθεί στα τέλη του 16ου αιώνα, πολύ πριν χαραχθούν οι χρονολογίες που συναντήσαμε. Εκείνο που προκύπτει από διάφορα στοιχεία είναι ότι κατά περιόδους στο χώρο έζησαν μεμονωμένοι ή οργανωμένοι σε μικρές ομάδες ασκητές και μετά τη διάλυση της μονής. Κάποιοι από τους ασκητές εκείνους ήταν που χάραξαν τις γραφές. Όσο για το κοίλωμα της σπηλιάς όπου εντοπίζονται οι τελευταίες, είναι γνωστό από παλιές περιγραφές ότι στο βάθος του λίμναζε κάποτε νερό. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ασκητές διαφορετικών εποχών χάρασσαν τη σταλακτιτική επιφάνεια υπό το φως κεριών και λυχναριών, καθώς εισχωρούσαν στο κοίλωμα για να συλλέξουν νερό.
Είναι πιθανό ο χρόνος να έχει σβήσει και άλλες, παλαιότερες γραφές στο ίδιο σημείο, αναγόμενες στην εποχή της μονής της σπηλιάς. Πολλά από τα χαράγματα μόλις που διακρίνονται πια, λόγω της συνεχούς εναπόθεσης κρυσταλλικών αλάτων με το πέρασμα των αιώνων. Και είναι χαρακτηριστικό ότι όσο πιο χαμηλά κοιτάζει κανείς στη σταλακτιτική επιφάνεια τόσο πιο παλιές και φθαρμένες χρονολογίες ανακαλύπτει. Χαρακτηριστική, επίσης, είναι η συνάφεια των χαραγμάτων αυτών με τη σχετική περιγραφή του Τσελεμπί «...Στα μάρμαρα, που αποτελούν τα τοιχώματα τους (των τούνελ της σπηλιάς), είναι χαραγμένοι ολόκληροι κατάλογοι με τα ονόματα των σοφών, που κάποτε πέρασαν από το υπόγειο αυτό διδασκαλείο...». Μόλις 6–7 χρόνια πριν το "1675" που συναντήσαμε χαραγμένο είχε επισκεφτεί ο Τσελεμπί τη σπηλιά (το οδοιπορικό του στην Ελλάδα είχε διαρκέσει από το 1667 ως το 1670). Και, ασφαλώς, ο Τούρκος περιηγητής θα είχε δει και άλλα χαράγματα, που θα σώζονταν ακόμα στο χώρο κατά την επίσκεψη του.
Πώς είμαστε βέβαιοι ότι τα συγκεκριμένα χαράγματα είναι έργο ασκητών;
Μα, πέρα από τους σταυρούς που συνοδεύουν τις γραφές, ανάλογα χαράγματα απαντώνται και στα εκκλησίδια.
|
Και άλλες ακατανόητες γραφές, στο εσωτερικό των εκκλησιδίων. |
|
Διακρίνεται στο κέντρο η λέξη «εφυλαξε». Χαραγμένα λίγο πιο χαμηλά, αναγνωρίζονται τα ψηφία "1" και "6", μέρη πιθανώς κάποιας χρονολογίας. |
Τώρα, ας παραμείνουμε σιωπηλοί μέσα στη σιγαλιά της σπηλιάς. Έχουμε μιλήσει για κτίσματα, για χαράγματα, για τοιχογραφίες. Όλα αυτά μας μεταφέρουν σημαντικές πληροφορίες για το παρελθόν του τόπου, όμως οι πληροφορίες και οι όποιες αναλύσεις τους δεν αρκούν από μόνες τους.
Κάποτε, ένα μικρό ρυάκι στάλαζε στο δεξί τοίχωμα της σπηλιάς, μετά την είσοδο. Ας σιωπήσουμε για λίγο και ας προσπαθήσουμε να ακούσουμε το τραγούδι.
|
|
|
