Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

 

 

Υπάρχει και μία άλλη κατηγορία ανθρώπων, από τις πολλές που συχνάζουν στη Σπηλιά. Είναι οι αναρριχητές, η γνώμη της πλειονότητας των οποίων για όλα τούτα εκφράζεται κατά τον καλύτερο τρόπο από τον Δημήτρη Κορρέ:[1]

 

«Στη σπηλιά Νταβέλη επιστημονικά αποδεδειγμένα ουδέποτε κατοίκησε ο Νταβέλης. Ουδέποτε προσγειώθηκαν UFO. Το πεδίο βαρύτητας είναι κανονικό, ενώ τον Σατανά στις κοντά 200 επισκέψεις μου στη σπηλιά του Νταβέλη τα τελευταία 30 χρόνια, ποτέ δεν τον πέτυχα εκεί (ίσως κατά σύμπτωση έλειπε για δουλειές)». (Σπηλιά Νταβέλη, ΚΟΡΦΕΣ, τεύχος 86, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 1990, σ. 32)

      

Θα εξετάσουμε τώρα το ρόλο που έπαιξε η παρουσία των αναρριχητών στη διαμόρφωση της συνολικής εικόνας.

Οι πρώτες αναρριχήσεις έγιναν στις αρχές της δεκαετίας '50 στα ανατολικά τοιχώματα του αρχαίου λατομείου, δεξιά πριν από την είσοδο της Σπηλιάς. Τίποτε το σπουδαίο· μετά τους κεφτέδες, έριχναν και μια τριχιά για τη χώνεψη (βλ. Ε.Ο.Σ. Το Βουνό, Μάιος-Ιούνιος 1953, τ. 172, σ. 91). Το 1978 ανοίχτηκαν μερικές ενδιαφέρουσες διαδρομές στο παρακείμενο φαραγγώδες λατομείο, δυτικά της Σπηλιάς, όμως λόγω των έργων δεν υπήρξε συνέχεια. Έτσι, η κύρια αναρριχητική φάση άρχισε από τη νέα γενιά το 1985 στα κρεμάμενα τοιχώματα αριστερά της εισόδου της Σπηλιάς και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με κάθε φουρνιά αναρριχητών ολοένα και σε μεγαλύτερους βαθμούς δυσκολίας (οι περισσότερες των διαδρομών υπάρχουν εδώ: http://www.routes.gr/?Lang=el&Page=Climbing/Panoramas/Penteli-SpiliaNtaveli).

Όμως για πάνω από ένα χρόνο δεν τους είχα αντιληφθεί, επειδή δεν ταίριαζαν οι ώρες μας, αλλά, υπενθυμίζω, απέφευγα και τις συναντήσεις. Θα μπορούσα βέβαια να εντοπίσω τα ίχνη τους αλλά −όπως έχουμε κατ' επανάληψη πει− είναι πιο εύκολο να δει κάποιος ορισμένα πράγματα αν υπάρχουν κατά την πρώτη του επίσκεψη παρά αν αυτά εμφανιστούν αργότερα, όταν δηλαδή έχει παγιωθεί μέσα του μια γενική εικόνα. Ομολογώ πως πρώτη φορά πρόσεξα ασφάλειες (ιμάντες, καρφιά, καρυδάκια) την άνοιξη του 1986. Αν, όπως είναι φυσικό, μερικές υπήρχαν από την προηγούμενη χρονιά, είναι μια ακόμη απόδειξη ότι κάτι που δεν το ξέρεις, απλώς δεν το βλέπεις.[2] Αυτό φυσικά ίσχυε και για τους αναρριχητές, οι οποίοι εκτός από το βράχο και τις διαδρομές δεν είχαν το παραμικρό ενδιαφέρον για οτιδήποτε άλλο, κι επομένως δεν αντιλαμβάνονταν τη δράση των υπολοίπων ομάδων ανθρώπων στον ίδιο χώρο.[3]

Έτσι, πρέπει να  παραθέσω μερικές πιθανώς σχετικές παρατηρήσεις μου ξεκινώντας ένα χρόνο πίσω, δηλαδή το 1985. Ψηλά, σε μια σχισμή του τοιχώματος, ήταν φυτρωμένο ένα πευκάκι. Στα μέσα της δεκαετίας '70, κάποιοι, προφανώς πρόσκοποι, είχαν κατέβει με σκοινί, πάτησαν πάνω στον εξέχοντα οριζοντίως κορμό και έγραψαν στο λευκό τοίχωμα με μαύρο χρώμα ΣΕΠ Σ4.[4] Τον Ιανουάριο 1985 κρεμάστηκε από το ίδιο πεύκο ένα μεγάλο κόκκινο πλαστικό Α (από πινακίδα καταστήματος) κι έμεινε εκεί επί 6 μήνες. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου μπήκε στη θέση του ένα ίδιας προέλευσης Ω κι έμεινε επί 2 μήνες.

Τον επόμενο Απρίλιο στην ίδια θέση κρεμάστηκε ένα κόκκινο εργατικό κράνος, μάλλον απομεινάρι των έργων, κι έμεινε εκεί επί 2 μήνες. Την ημέρα που το είδα πεσμένο, υπήρχε κοντά του και κάποιο κάδρο με κέντημα,[5] που απεικόνιζε χορεύτρια. Ήταν σπασμένο και δεμένο σε σιδερόβεργα, οπότε είτε είχαν αποτύχει να το κρεμάσουν είτε δεν είχε μείνει αρκετές ημέρες κρεμασμένο ώστε να το δω. Τον Ιούλιο 1986 κρεμάστηκε ένα κλουβί πουλιού κι έμεινε εκεί επί 11 μήνες. Όταν το βρήκα κάτω, περιείχε πλαστικό μπουκάλι και μέσα σ' αυτό ένα χαρτί στερεότυπο των έργων, χειρόγραφο στην πίσω του όψη. Δυστυχώς, δεν ήταν αναγνώσιμο πια.

Το πευκάκι με το Ω και στις ένθετες το Α και το κλουβί.

Παράλληλα, όλο αυτό το διάστημα, ανοίγονταν νέες διαδρομές και έμπαιναν μόνιμες ασφάλειες. Δεν ξέρω, λοιπόν, αν τα κρεμούσαν αναρριχητές (ή κάποιοι που δεν τους ήθελαν εκεί − πάντως η ιστορία άρχισε μετά την εμφάνιση των αναρριχητών),  όμως δεν τα έβγαζαν μόνον αναρριχητές ιδιοχείρως, γιατί είχαν ριχτεί και με πέτρες που άλλοι πετούσαν από πάνω και καταπλήγωναν το δέντρο.[6]

Τον επόμενο χρόνο (1987) άρχισα κι εγώ την αναρρίχηση. Όχι τίποτε το ιδιαίτερο· περιορίστηκα στην Πεντέλη, και οι φορές που σκαρφάλωσα σε άλλα πεδία μετρούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Περισσότερο ήθελα να μην αφήσω κανένα σημείο του βουνού απάτητο, ακόμη και τους γκρεμούς των λατομείων.

 

Από την πενιχρή αναρριχητική δραστηριότητα: στην πρώτη φωτο, αριστερά στο πεδίο 'Απηξις (λατομείο Αρμπιλιά), δεξιά στο πεδίο του Πάνα (αρχαίο λατομείο Λ6 κατά το τοπογραφικό διάγραμμα Κορρέ), αμφότερα "ιδιωτικά". Στη δεύτερη, αριστερά στο πεδίο Ποσειδών (λατομείο Περράκη, λ61 κατά το τοπογραφικό διάγραμμα Κορρέ, διαδρομή Τα 7 νησιά), δεξιά στη Σπηλιά (διαδρομή Διογένης).

Ερχόμενος, λοιπόν, σ' επαφή με το αναρριχητικό κύκλωμα (πολύ στενό τότε) πληροφορήθηκα πως έχαναν μόνο τις χαμηλότερες από τις ασφάλειες των διαδρομών

(βλ. και http://www.routes.gr/?Lang=el&Page=Climbing/Information/Penteli-SpiliaNtaveli), γεγονός που οδήγησε στην υπόθεση ότι κάποιοι χρησιμοποιούσαν σκάλα για να τις φτάσουν.

Ο Μπαλάνος, στο γνωστό επεισόδιο της εκπομπής της ΕΤ2 Τα Μυστήρια της Ελλάδας, είπε ότι κάποιοι κόβουν τα καρφιά των αναρριχητών. Πρόσθεσε, πως όταν κάποτε πιάστηκαν επ' αυτοφώρω να το κάνουν χρησιμοποιώντας ειδικές σκάλες, και τους ρώτησαν το γιατί, η απάντηση ήταν: «Γιατί μας εμποδίζουν στην επικοινωνία μας με τους εξωγήινους». (!)

Υπενθυμίζω πως εκείνα τα χρόνια οι αναρριχητές ήταν λιγοστοί κι επομένως αναγκαστικά γνωστοί μεταξύ τους. Ενώ το θέμα με τις ασφάλειες ήταν πάντα επίκαιρο, ποτέ δε μου είπε κανείς τους ότι έπιασαν κάποιον επί τω έργω. Δύο τινά μπορεί να έχουν συμβεί: κάποιος αναρριχητής να διηγήθηκε αυτή την ιστορία ως άλλος Μινχάουζεν, για να γελάσει με τους UFOλόγους,[7] ή διαφορετικές διηγήσεις ανασυνδυάστηκαν και προέκυψε η τερατολογία. (βλ. και Βασίλης Στάμος, Υπόγεια Αθήνα; Η Συνομωσία ενός μύθου, σ.149-150, όπου τα παραπάνω από την εκπομπή πέρασαν και στη βιβλιογραφία)

Ο Ζήσης αμφιβάλλει για το αν πράγματι υπήρχε πρόβλημα, και σχολιάζοντας τα όσα ανέφερε ο Μπαλάνος στην εκπομπή του, γράφει:

 

«Προσωπικά, μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει να γίνω ακροατής παρόμοιων παράπονων από τους εκεί αναρριχητές, αλλά (...) αυτό δεν αποκλείει τη δράση κάποιων παραφρόνων...» (Τα Μυστήρια της Πεντέλης, σ. 175)

 

Ας δούμε πρώτα τι έλεγαν οι ίδιοι οι αναρριχητές:

 

«Στην Πεντέλη κατά εποχές συνέβαινε το εξής φαινόμενο: κάποιος θεωρούσε ότι οι μόνιμες ασφάλειες πάνω στις διαδρομές δεν ήταν απαραίτητες. Έτσι λοιπόν τις έβγαζε. Αυτά που χάλαγε το βράδυ τα φτιάχναμε το πρωί. Η κατάσταση παρατράβηξε και κάποια στιγμή σταματήσαμε να ξανατοποθετούμε τις ασφάλειες. Αυτό βέβαια γιατί τα χρήματα που χαλάγαμε κάθε φορά ήταν αρκετά, και να πω ότι τα πληρώναμε και από την τσέπη μας. Ακόμη μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό αν αυτός που έβγαζε τις ασφάλειες ήταν αναρριχητής ή όχι. Τον τελευταίο χρόνο αυτό το φαινόμενο σταμάτησε. Έτσι τώρα οι ασφάλειες είναι πάλι στη θέση τους». (Αναρρίχηση, φύλλο 0, Ιούνιος 1994, σ. 5, Γιάννης Αλιγιάννης)[8]

 

Όμως ποτέ το φαινόμενο δε σταμάτησε τελείως, αλλά περιορίστηκε η συχνότητα και η έκτασή του.

 

«Όσο για τους περίεργους που κατ' επανάληψη σουφρώνουν τα υλικά από τα ρελέ και τους σταθερούς ιμάντες από τα δέντρα, παρακαλούνται να συμμορφωθούν». (Κορφές, τεύχος 132, Ιούλιος - Αύγουστος 1998, σ. 10)[9]

 

Η θεωρία της σκάλας ξεχάστηκε γρήγορα, αφού στη συνέχεια εξαφανίζονταν ασφάλειες από οποιοδήποτε ύψος των διαδρομών. Ύστερα από πολλών χρόνων υποθέσεις (δεκαετίες '80 και '90), οι αναρριχητές έχουν καταλήξει πως ο δράστης ήταν επίσης αναρριχητής (κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι τον γνωρίζουν). Εγώ πιστεύω πως δεν ήταν μόνο ένα άτομο, γιατί και σήμερα, όπως και τότε, συνεχίζονται τα κρούσματα με διαφορετικές τεχνικές. Όμως, ίσως η μερίδα του λέοντος να φέρει όντως κάποια συγκεκριμένη "υπογραφή": πρώτα αφαιρέθηκαν συστηματικά οι χαμηλές ασφάλειες, μετά οι ψηλές και τελικά οι ενδιάμεσες.

Αν εκείνοι ποτέ δεν είδαν κανένα επί τω έργω, αντιθέτως, εγώ είδα κάποιους να παίρνουν εξαρτήματα από τη διαδρομή Αργώ (8/9/94). Βρισκόμουν ΝΑ της Σπηλιάς (στο τέρμα του αδιέξοδου δασικού δρόμου που συνδέεται με το δρόμο των τούνελ, σε απόσταση δηλαδή 400 μέτρων), στο ίδιο ύψος περίπου με το άνω μέρος του τοιχώματος του λατομείου, και παρατήρησα την όλη διαδικασία με κιάλι (ανεβασμένος σε πεύκο, για να έχω οπτικό πεδίο μιας και το δάσος δεν είχε καεί τότε). Ήταν 2 άτομα με παπί Honda Astrea (έχω τον αριθμό) και χρησιμοποίησαν για το εγχείρημα  μονό στατικό σκοινί και σπηλαιολογική τεχνική. Και μια άλλη φορά (24/9/00), έφτασα μόλις μετά το "γδύσιμο" της διαδρομής Κύκλωπας από ένα ζευγάρι σπηλαιολόγων με μαύρο τζιπ. Μπορεί να μην τους είδα να το κάνουν, αλλά τα ίχνη τους μου ήταν ήδη γνωστά [10] (είχαν πάρει εξαρτήματα και από κάποιο project στο πεδίο Νταμάρι που βρίσκεται 150 μέτρα δυτικά της Σπηλιάς, στο λατομείο με την "άσπρη λίμνη", λ41 κατά το τοπογραφικό διάγραμμα Κορρέ).[11]

Ακολουθώντας την τακτική της μη ανάμειξης, δεν έδωσα ποτέ αυτές τις πληροφορίες στους ενδιαφερομένους, παρόλο που με ρωτούσαν.[12] 'Αλλωστε, πέρα απ' τη μαρτυρία μου δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία.[13] Βγαίνει λοιπόν το σίγουρο συμπέρασμα πως οι δράστες δεν ήταν πάντα οι ίδιοι: υπήρχαν διαφορετικά άτομα, και ίσως μερικές φορές άγνωστα μεταξύ τους. Ως περαιτέρω επιβεβαίωση της άποψής μου, πήραν από Μάιο ως Ιούλιο 2002 πάλι τις χαμηλές πλακέτες από όλες τις διαδρομές!

Οι περιπέτειες της πρώτης ασφάλειας του Διογένη: (Α) καρφί V στην τρύπα, (Β) πλακέτα σε 8άρι αυτοδιατρητικό (θηλυκό) βύσμα, (Γ) πλακέτα σε 10άρι βύσμα, (Δ) χημικό γκολό (και βλέπουμε...)

Αυτή τη φορά έχω ένα νέο ύποπτο (μη αναρριχητή, ούτε σπηλαιολόγο), όμως η ηλικία του αποκλείει να ήταν ο ίδιος το 1987 (που είχαν πάρει επίσης όσες ασφάλειες μπορούσαν να φτάσουν από κάτω πατώντας πάνω σε κάτι). 'Αρα η ιστορία επαναλαμβάνεται, είτε νομοτελειακά είτε εξαιτίας του φαινομένου της μίμησης κατόπιν της σχετικής δημοσιότητας. 'Αγνωστος πάλι το 2004 αφαίρεσε επιλεκτικά σετάκια με τεχνική ραπέλ (κατέβηκε δηλαδή από πάνω σε κρεμασμένο σκοινί). Ερώτημα: γιατί έπαιρνε ένα εδώ κι ένα εκεί, ενώ μπορούσε να τα πάρει εύκολα όλα; Ίσως έγινε ακριβώς για να προβληματίσει, να συμβάλει στα ανεξήγητα της Σπηλιάς. Επαναλαμβάνω: η εξέλιξη όποιου φαινομένου δημοσιοποιείται πρέπει ν' αντιμετωπίζεται ως αναξιόπιστη.

Οπωσδήποτε όμως, το φαινόμενο δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη Σπηλιά. Το ίδιο συμβαίνει όπου συχνάζουν άτομα προερχόμενα από διαφορετικούς χώρους, όπως στο φαράγγι της Γκούρας στην Πάρνηθα. Το αστείο είναι πως εκεί χάνουν οι σπηλαιολόγοι τις ασφάλειές τους και υποπτεύονται ως δράστες τους αναρριχητές!

(http://www.fhs.gr/gr/forum/viewtopic.php?t=174&postdays=0&postorder=asc&start=25&sid=c9a64ee4cc96d005ecc9630694b1cab7)

Επίσης, ας μην παραγνωρίζεται ότι τα ήθη αλλάζουν. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας '90 ήταν αδιανόητο αναρριχητής ν' αφήσει σκουπίδια στο βουνό (για να ακριβολογούμε άφηναν αποτσίγαρα που ορισμένοι, όπως ο Γ.Β., μάζευαν). Σήμερα δε διαφέρουν παρά ελάχιστα από ένα κοινό επισκέπτη, που ενώ έρχεται κουβαλώντας πολλές και διάφορες συσκευασίες, θεωρεί άχθος να τις πάρει άδειες φεύγοντας. Έτσι, τώρα αφαιρεί ο ένας αναρριχητής αφημένα εξαρτήματα του άλλου χωρίς πολλή σκέψη. Χαρακτηριστικά, κάποτε με ρώτησαν αν ήταν δικό μου ένα ξεχασμένο σετάκι στην πρώτη ασφάλεια του Διογένη, κι όταν απάντησα αρνητικά απόρησαν γιατί δεν το είχα πάρει. Το έκαναν εκείνοι δηλώνοντας ότι δεν τρέχει τίποτε, «στην οικογένεια μένει».

Γυρνώντας στα "κρεμάσματα", ερχόμαστε στην κούκλα. Είπε ο Μπαλάνος στην εκπομπή ότι βρίσκεται σε σημείο που δεν υπάρχουν αναρριχητικές διαδρομές, απόρησε γιατί κάποιος να διακινδυνεύσει τη ζωή του για να την κρεμάσει, ανέφερε δε και άλλες κούκλες.

Πρώτον, όντως υπήρξαν και άλλες κούκλες·[14] για την ακρίβεια, υπήρξαν έξι. Δεύτερον, πάντα οι κούκλες ήταν πάνω στη διαδρομή Προκρούστης. Μόνο η τελευταία θέση ήταν μόλις εκτός αυτής της διαδρομής, κι αυτό μέχρι το 1999 οπότε ανοίχτηκε εκεί η διαδρομή Κούκλα (φυσικά). Τρίτον, αν ξέρεις να κάνεις ραπέλ, δε διακινδυνεύεις καθόλου.

Οι δικές μου παρατηρήσεις είναι οι εξής: κρεμάστηκαν όλες μήνα Ιανουάριο τις χρονιές  1988, 1989, 1990, 1992, 1993, 2000.[15]

       

Για τις 3 πρώτες χρησιμοποιήθηκαν υπάρχουσες ασφάλειες του Προκρούστη. Για την 4η μπήκε στην ίδια διαδρομή κάποιο καρφί, πιθανώς επειδή δεν υπήρχε πια διαθέσιμη ασφάλεια! Σημειωτέον ότι κάθε κούκλα έμπαινε ψηλότερα από την άλλη. Η επόμενη (5η) όμως, τοποθετήθηκε μεν ψηλότερα αλλά πρώτη φορά εκτός διαδρομής, και κρεμάστηκε από κάποιο αυτοσχέδιο σύστημα σφήνας με βίδα για μεταβλητό μήκος.

Η επίσκεψη έδειξε ότι βάση για τη σφήνα αποτελεί βαλβίδα θερμοσίφωνα (!)

Η τελευταία κούκλα [16] τοποθετήθηκε στο ίδιο σύστημα ανάρτησης [17] στην ίδια θέση.

Οι θέσεις που κρεμάστηκαν οι κούκλες και οι χρονιές.

Όσο η κούκλα έμενε απείραχτη δεν υπήρχε καμία εξέλιξη. Μόνον όταν αποκαθηλωνόταν, την αντικαθιστούσαν τον επόμενο Ιανουάριο.[18] Μοναδική χρονιά που δεν εμφανίστηκε κούκλα ήταν όταν υπήρχε εκεί ο φύλακας του εργοταξίου στις αρχές του 1991. Παρότι ο αναρριχητής Σ.Μ. μού είπε ότι «το καλοκαίρι του '91 "οι βουντού" έβαζαν κούκλες κι εμείς τις βγάζαμε», τη συγκεκριμένη περίοδο δεν αντιλήφθηκα τίποτε και καταχωρίζω τα λεχθέντα σε συγγνωστό παραφούσκωμα.[19]

Οι 3 πρώτες ήταν συνηθισμένες κούκλες.[20] Όμως οι 3 επόμενες είχαν υποστεί μετατροπές: η αγχόνη δεν ήταν πια από σκοινάκι αλλά από λεπτό συρματόσκοινο, κι υπήρχε εσωτερική ενίσχυση με χοντρό σύρμα που συνέδεε τον κορμό με το κεφάλι. Έτσι εξασφαλιζόταν μακροημέρευση, εφόσον δεν μπορούσε να καταρριφθεί εύκολα από άσχετους (συχνά τις πετροβολούσαν από πάνω, τις ψάρευαν με συρμάτινες θηλιές ή και τις πυροβολούσαν [βλ. εδώ, σημ. 3] − πλην ματαίως).

Επίσης, οι 3 τελευταίες είχαν ένα δεύτερο κεφάλι μικρότερης κούκλας να προβάλλει ανάμεσα στα πόδια της μεγάλης. Η εικόνα αυτού του συμπλέγματος οδήγησε στη θεωρία (την παραθέτει ο JBG)  ότι αποσκοπούσε σε "βουντού" σε βάρος εγκύου. Όμως, νομίζω πως παραπέμπει σε γέννηση, αλλιώς θα μιλούσαμε για εξαιρετικά μακρά εγκυμοσύνη από το 1992 ως το 2000! Αλλά και τα κλειδιά που είχε γύρω από το λαιμό της η 6η κούκλα (δυστυχώς ο JBG τα πέταξε χωρίς να τα μετρήσει), δεν πιστεύω πως ανήκαν στην υποτιθέμενη έγκυο, αφού στις 16/5/93 ο αναρριχητής Δ.Σ., που σκαρφάλωνε δίπλα στην 5η κούκλα, μέτρησε "περιδέραιο" 36 κλειδιών! (από συνηθισμένες κλειδαριές, από ασφαλείας, από λουκέτα, αλλά και αυτοκινήτου, μηχανής − μέχρι κλειδάκι για εξαέρωση καλοριφέρ).

'Αλλο στοιχείο είναι το σύμβολο που έφεραν στο μέτωπό τους η 3η, η 4η και (με επιφύλαξη) η 5η κούκλα, κάτι που θυμίζει συνδυασμό Ψ και σταυρού. Το ίδιο σύμβολο είναι χαραγμένο σε βράχο κοντά στη Σπηλιά. Ήταν το πρώτο σύμβολο που πρόσεξα στην Πεντέλη, αλλά πάλι δεν έχω σημειώσει το πότε. Κατά πάσα πιθανότητα το 1979, οπωσδήποτε όχι αργότερα. Ακόμη και να είχε χαραχτεί μόλις τότε, πάλι το βλέπω απίθανο το ίδιο άτομο να το σχεδίασε στην κούκλα ύστερα από τόσα χρόνια (1990). Ίσως δεν ήξερε τι να γράψει, κι έχοντας εντωμεταξύ δει το σύμβολο να πρόσθεσε κι αυτό.

Επίσης, η 4η κούκλα είχε μέσα της και 5 κάλυκες από πιστόλια και περίστροφα διαφορετικών διαμετρημάτων (και μία παραμορφωμένη βολίδα). (Πιθανότατα οι κάλυκες ανήκαν σε άλλους, όπως θα δούμε στο σχετικό κεφάλαιο Σύγχρονοι Πιστολέρος).

Οι κάλυκες μας φέρνουν σε μια άλλη ιστορία γνωστή στους αναρριχητικούς κύκλους: από το 1989 ως το 2005 βρισκόταν κατά καιρούς (συχνότερα παλιά, σπανίως αργότερα) ένας κάλυκας των 9mm σε ένα από τα πρώτα πιασίματα της διαδρομής Αρχαίο Πνεύμα. Ακριβή αριθμό τους δεν είναι δυνατόν να έχω, όμως είμαι βέβαιος πως έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τους 100. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ήταν το μπιλιέτο κάποιου τακτικού επισκέπτη, που πιθανότατα συνδέεται με κάτι από τα παραπάνω, αφού απευθύνεται μόνο σε αναρριχητές. Τώρα, για το μήνυμα που μεταδίδει, μόνο ως υπενθύμιση απειλής μπορούμε να το δούμε.[21]

Όλα αυτά μάλλον συνδέονται, γιατί όταν οι αναρριχητές αποφάσισαν να μη βγάζουν πια τις κούκλες, οι δολιοφθορές στις διαδρομές τους κόπασαν. Όταν η ανακωχή παραβιάστηκε, είχαμε επανάληψη της δραστηριότητας:

 

«Από πολύ παλιά στα αρνητικά πάνω από τον ΠΡΟΚΡΟΥΣΤΗ ήταν κρεμασμένη μια κούκλα, που παρέπεμπε σε τελετές μαγείας και συντηρούσε το πέπλο των δοξασιών γύρω από τη σπηλιά. Τελευταία, καθώς στο σημείο εκείνο ανοίχτηκε μια νέα διαδρομή, η κούκλα αποσύρθηκε. Δυστυχώς, ο άγνωστος εμπνευστής του κρεμάσματος επανήλθε και ξανακρέμασε την κούκλα, αφαιρώντας μάλιστα κάποιες πλακέτες από τις νέες διαδρομές ΜΕΔΟΥΣΑ και ΚΟΥΚΛΑ.

Οποιεσδήποτε −εμπιστευτικές− πληροφορίες σχετικά με το σκοτεινό δράστη ευπρόσδεκτες. Ως την εξιχνίαση του μυστηρίου, δεν πειράζουμε την κούκλα και προσέχουμε πριν επιχειρήσουμε διαδρομές στη σπηλιά. Ελέγξτε οπτικά την κάθε διαδρομή για τις μόνιμα τοποθετημένες πλακέτες». (Κορφές, τ. 144, Ιούλιος - Αύγουστος 2000, σ. 11)

 

Αυτά είναι τα στοιχεία για τις κούκλες. Βέβαια, κυκλοφορεί πλήθος "συναρπαστικών" ιστοριών, και θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίζαμε το πώς και το γιατί δημιουργήθηκε η κάθε μία. Από τις πιο καλές είναι αυτή που διάβασα εδώ (http://www.paranormap.net/all.php):

 

«... διαπίστωσαν ότι σε ένα σημείο αρκετά ψηλά, ήταν κρεμασμένη μια κούκλα, μια απλή κούκλα από αυτές που παίζουν τα παιδάκια. Αλλά το περίεργο ήταν ότι αυτή η κούκλα ήταν κρεμασμένη σε μεγάλο ύψος, όπου ένας απλός καθημερινός περαστικός δεν μπορούσε να την κρεμάσει (...) Ένα από τα παιδιά της ομάδας πήρε την απόφαση να ανέβει και να την κατεβάσει, μιας και είχε μαζί του τον εξοπλισμό του στο αυτοκίνητό του. Ανέβηκε και την κατέβασε. Την είδαν από κοντά, και απλά την έβαλε στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου του. Μετά από λίγο όλα τα παιδιά της ομάδας έφυγαν για να πάνε στο σπίτι τους. Όταν έφτασαν ρωτά το ένα μέλος της ομάδας, να ανοίξει το πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου για να δει και πάλι την κούκλα. (...) Ανοίγει το πορτμπαγκάζ να βρει την κούκλα... πουθενά η κούκλα (...) Ξαναπήγαν στη σπηλιά να δουν αν την ξέχασαν εκεί, μόνο και μόνο από πείσμα. Όταν έφτασαν εκεί τα παιδιά, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους. Η κούκλα που είχαν βάλει στο αυτοκίνητο ήταν κρεμασμένη από το ίδιο σημείο που την είχαν κατεβάσει μερικές ώρες πριν». (Η αναφορά γράφτηκε από το χρήστη ARAGORN στις 2005-01-23. Κωδικός αναφοράς: 814. Πηγή: http://www.eftaxias.gr/board/index.php?showtopic=11819, Χρήστης Xtanso21)

 

Έτσι, ίσως άσχετα από τις προθέσεις του δράστη (ή των δραστών), και το κρέμασμα της κούκλας έχει αυτονομηθεί κι εξελίσσεται μέσα στο σύμπλεγμα της Πεντελικής μυθολογίας. Ειδικά, τώρα που δεν υπάρχει κούκλα, και ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει, άρχισαν ήδη να πλάθονται νέες ιστορίες γι' αυτή (όπως ότι περιστασιακά το κεφάλι της άλλαζε από ανθρώπινο σε γουρουνίσιο!) − και ποιος ξέρει τι άλλο θα ακούσουμε ακόμη.

Όσο για το αν ταυτίζεται κάποιος από αυτούς που έβγαζαν τις ασφάλειες με εκείνον που κρεμούσε τις κούκλες, πρέπει να θεωρείται σίγουρο. Όπως για τις ασφάλειες, έτσι και για τις κούκλες υπάρχει η πεποίθηση ότι δράστης ήταν άνθρωπος του κυκλώματος.[22]

Δεν  κρύβω πως όταν αντιλήφθηκα τον ερχομό των αναρριχητών, ενοχλήθηκα. Μέχρι τότε είχα φτιάξει και συντηρούσα ένα μύθο προσωπικού χαρακτήρα, ο οποίος έστεκε θαυμάσια όσο τα έργα συνεχίζονταν, αφού δεν πλησίαζε κόσμος  στην περιοχή. Εκεί λοιπόν που έκανα τις ασκήσεις  μου ωραία και καλά, τα έργα σταμάτησαν και σιγά-σιγά οι επισκέπτες άρχισαν να πληθαίνουν. Δεν έφταναν  λοιπόν οι διάφοροι περίεργοι, ενέσκηψαν και οι αναρριχητές. Οι οποίοι, ως επί το πλείστον θετικιστές, απειλούσαν να διαλύσουν και τα τελευταία υπολείμματα μυστηρίου! Διότι με τη συχνή τους θορυβώδη παρουσία και την πολύωρη παραμονή τους είχαν κυριολεκτικά καταλάβει το χώρο. Όπως λοιπόν ενοχλήθηκα εγώ αρχικά, το ίδιο ένιωσαν και κάποιοι άλλοι, των οποίων είτε οι δραστηριότητες εμποδίζονταν περισσότερο είτε είχαν ιδεολογική αντίθεση.[23] (Ενώ εγώ σύντομα δελεάστηκα κι ήρθα σ' επαφή με το σπορ της αναρρίχησης,[24] λύνοντας το πρόβλημα της πολυσύχναστης πλέον Σπηλιάς με τη σταδιακή απομάκρυνση από αυτή).

Είτε λοιπόν κάποιοι ήθελαν να τους αποθαρρύνουν, να τους κάνουν να εγκαταλείψουν τη Σπηλιά αποκαμωμένοι, είτε ήταν όντως αναρριχητής που είχε προηγούμενα με άλλους του χώρου (ποτέ δεν έλειψαν αυτά στο μικρόκοσμο της αναρρίχησης), και είχε σκοπό ν' αντεκδικηθεί σπάζοντάς τους τα νεύρα, απλώς οι δολιοφθορές μασκαρεύτηκαν με χροιά "βουντού". Ίσως κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά να μετέδιδαν και μήνυμα προς όποιον μπορούσε να το "διαβάσει".

Δε μάθαμε ποτέ ποιοι και γιατί έκαψαν ολοσχερώς στις 10/6/92 το 2CV του Δ. Κορρέ, που ήταν παρκαρισμένο στο φαραγγοειδές λατομείο (πριν από το "πηγάδι"). Τα απομεινάρια μετασκευάστηκαν σε... αυτό που βλέπετε! (όχημα με καταπληκτικές επιδόσεις στους νταμαρόδρομους, που περιστασιακά ρυμουλκούσε καρότσα).


[1] Αρχιτέκτονας και γνωστός ορειβάτης - αναρριχητής, αδελφός του Μ. Κορρέ. Ειδικός στο να βρίσκει πρωτότυπες λύσεις σε τεχνικά προβλήματα, δεν περιορίζεται στις μετακινήσεις κτιρίων (!) αλλά τελευταίως ασχολείται και με την κατασκευή ενός πραγματικού all-around αυτοκινήτου (βλ. http://www.korresproject.gr/?page_id=3287&lang=el, όπως κι εδώ, εδώ κι εδώ).

[2] Μερικές φορές, ακόμη και κάτι αναγνωρίσιμο και ογκώδες όσο ένα διατρητικό μηχάνημα, δε γίνεται αντιληπτό! Στις 5 Μαρτίου 1979, Καθαρή Δευτέρα, εγώ και άλλοι τρεις (Ι.Δ., Γ.Ζ., Χ.Κ.) μπήκαμε στη Σπηλιά. Όλοι μας, πλην ενός που κωλυσιεργούσε για να μένει παραπίσω αισθανόμενος ασφαλέστερα, συγκεντρώσαμε την προσοχή μας στο βάθος της Σπηλιάς, εκεί όπου τα θαμπωμένα από τον ήλιο μάτια μας δε βοηθούσαν (οπότε και οι κλασικές πρασινωπές ανταύγειες). Πίσω και δεξιά μας υπήρχε το διατρητικό, που άνοιγε τις τρύπες για τη στήριξη των ναϋδρίων και των υδατοδεξαμενών. Φεύγοντας από το βουνό, αυτός που είχε καθυστερήσει αναρωτήθηκε τι να ήταν εκείνο το μηχάνημα. Οι υπόλοιποι τρεις δεν είχαμε δει κανένα μηχάνημα και, όντας πλειοψηφία, τον βγάλαμε περίπου τρελό. Μέχρι που τυπώθηκαν οι φωτογραφίες, τις οποίες σημειωτέον δεν είχε τραβήξει εκείνος, και είδαμε περίλυποι και θιγμένοι αποδεικτικό τμήμα του μηχανήματος! (τον "παπά" για την ακρίβεια).

Με το κίτρινο βέλος το φίλτρο αέρα και με τα κόκκινα άλλα μέρη του μηχανήματος.

[3] Ενδεικτικό είναι πως ακόμη και το 1989, οπότε θα όφειλαν να έχουν αντιληφθεί πλέον κάποια πράγματα, άφησαν στις 4/9 πολλά από τα υλικά τους τη νύχτα, όχι στις διαδρομές αλλά στο έδαφος, και περίμεναν να τα βρουν το πρωί! Περιττό να πούμε πως εξαφανίστηκαν τα πάντα. (Η αναρριχητική αυτή εξόρμηση έγινε για χάρη της σειράς Σπορ και Περιπέτεια της ΕΤ2, που παίχτηκε στις 10/7/90). 

[4] Έχουμε ήδη σχολιάσει την υπόθεση αυτή στο κεφάλαιο Τα παρεπόμενα των έργων.

[5] Δύο πίνακες ζωγραφικής είχαν αναρτηθεί μέσα στο στόμιο αερισμού από τον Αύγουστο ως τον Νοέμβριο του 1985.

[6] Τελικά δε γλίτωσε· με το πλήθεμα των αναρριχητών της νέας γενιάς, όλο και κάποιο σκοινί τραβούσαν μπλεγμένο στα κλαδιά του, μέχρι που το τελευταίο σκοινί τραβήχτηκε με αυτοκίνητο (!) και δεν απέμεινε τίποτε εκτός από μερικά εκατοστά κορμού. (Εσχάτως, "πέταξε" πάλι βελόνες απρόσμενα).

[7] Γνωρίζω τουλάχιστον ένα αναρριχητή που το κάνει, όποτε βρει επιδεκτικό ερευνητή.

[8] Η διαδρομή του Αλιγιάννη Προκρούστης (αρχίζει από το εσωτερικό της Σπηλιάς και βγαίνει έξω) υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες, αφού επιλέχτηκε για να κρεμιούνται οι κούκλες.

[προσθήκη] «Τοποθέτησα για μία ακόμη φορά τις πλακέτες στη διαδρομή. Παρακαλώ αυτούς ή αυτόν που έχει τη συνήθεια να τις αφαιρεί από τη συγκεκριμένη διαδρομή να μην το ξανακάνει. Αν χρειάζεται πλακέτες, ας έρθει να του δώσω μερικές».

(ΣΠΗΛΙΑ ΝΤΑΒΕΛΗ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ, ΔΙΑΔΡΟΜΗ "ΠΡΟΚΡΟΥΣΤΗΣ", Ι. Αλιγιάννης, 21/9/97,

http://www.oreivatein.com/oreivatein/guests/paths1.html)

[9] Γι' αυτό, όταν την ίδια χρονιά έβαλα 4 μόνιμα ρελέ, προτίμησα να χρησιμοποιήσω συρματόσκοινα (σαμπάνια) που βρήκα στα γύρω νταμάρια (από λαθρολατόμους), κλειδιά της ΔΕΗ (που αντικαθιστούσαν τις καμένες κολόνες) και αλυσίδες από παλιά μηχανήματα των λατομείων.

[10] Για ν' ανεβαίνει τεχνητά από ασφάλεια σε ασφάλεια, προωθούσε τα υλικά του με μακρύ καλάμι που έφτιαχνε ενώνοντας με μονωτική ταινία ξερά στελέχη νάρθηκα.

[11] Τα τελευταία χρόνια υπάρχει απότομη και εκτεταμένη άνθηση της σπηλαιολογικής δραστηριότητας στην Πεντέλη. Διάφοροι τριγυρνούν στο βουνό και ψάχνουν για ανοίγματα, κι εκεί που νόμιζα ότι μόνο εγώ γνώριζα κάποιες "τρύπες", σιγά-σιγά είδα σε αρκετές ίχνη επισκέψεων και εργασιών διεύρυνσης, όπως και μόνιμα βύσματα. Είναι ένα χόμπι που προσφέρει συγκινήσεις, αλλά είναι και αρκετά επικίνδυνο στην Πεντέλη, όπου τα περισσότερα σπηλαιοβάραθρα βρίσκονται μέσα σε λατομεία (για ευνόητους λόγους) και λόγω της χρήσης εκρηκτικών είναι εντελώς ασταθή. Για παράδειγμα, σε ένα ενδιαφέρον βάραθρο στο λατομείο Περράκη Λ8 κατά το τοπογραφικό διάγραμμα Κορρέ (το άνοιγμα αποκαλύφθηκε κατά τις παράνομες εργασίες στις αρχές της δεκαετίας '90), έγινε το 2003 μεγάλη καθίζηση σε παράπλευρο σύστημα και σε ενάμιση χρόνο ακολούθησε εξίσου μεγάλη αποκόλληση και πτώση βράχων από τα τοιχώματα του λατομείου, που γέμισαν το βούλιαγμα. Παρά ταύτα, η δραστηριότητα για την εξερεύνησή του συνεχίζεται.

   

Στις δύο πρώτες φωτο, το σημείο πριν και μετά την αποκάλυψη του σπηλαιοβάραθρου (με τα βέλη). Στην τρίτη, το άνοιγμα μετά τη διεύρυνσή του.

Στο ίδιο λατομείο, αλλά ψηλά στα τοιχώματα, υπήρχε σπηλιά με διπλή είσοδο που επισκέφθηκα στις 2/11/85. Στις αρχές του 1994 γκρεμίστηκε το μεγαλύτερο μέρος μέσα στο λατομείο, ίσως από τις δονήσεις των φουρνέλων.

[12] Πολλές φορές μάζευα ξεχασμένα υλικά τους. Συχνά, όποτε χανόταν κάτι μ' έπαιρναν τηλέφωνο ελπίζοντας να το έχω βρει, και κάποιοι τακτικοί ξεχασιάρηδες μ' είχαν ανακηρύξει περίπου ευεργέτη. 'Αλλοτε πάλι, άφηνα χαρτί με το τηλέφωνό μου και κάποια χαρακτηριστική ένδειξη των υλικών στο σημείο της εύρεσης, για όποιον αναζητούσε τα πράγματά του. (Μερικά χαρτάκια βρέθηκαν από άλλους επισκέπτες και δημιουργήθηκαν ερωτηματικά και υποθέσεις, που σχετίζονταν με το θέμα του μεθεπόμενου κεφαλαίου).

Η πιο πρόσφατη σοδειά. Στην ένθετη, αναρτημένο το τηλέφωνο.

Διδακτική περίπτωση για το πώς έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε τις παρατηρήσεις μας είναι η παρακάτω: την πρώτη φορά (14/6/88) που βρήκα παρατημένα υλικά (λευκή ζώνη −μποντριέ− πάνω σε ξερές πευκοβελόνες), οργίασε η φαντασία μου. Σκέφτηκα σενάρια εσπευσμένης αναχώρησης λόγω δυστυχήματος (πτώση, δάγκωμα φιδιού, κ.λπ.), αλλά όχι την εντελώς πεζή πραγματική εξήγηση: η προσοχή μας αποσπάται εύκολα και συχνά δεν έχουμε την κλασική αίσθηση "κάτι ξεχνάω", επειδή θυμόμαστε λανθασμένα την πρόθεσή μας να κάνουμε κάτι ως ήδη πραγματοποιημένη. Και δεν έχει σημασία αν από συνήθεια τσεκάρουμε την περιοχή μήπως αφήσαμε κάτι. Απλώς δε βλέπουμε. Το έπαθα κι εγώ κάποτε. Έλεγξα, δεν υπήρχε τίποτε στο έδαφος αλλά μόλις πήγα σπίτι έλειπε κάτι από το σακίδιο. Θα προτιμούσα να μην το ξαναβρώ ποτέ, ώστε να μείνει ανεξήγητη η εξαφάνισή του, παρά αυτό που έγινε: την επόμενη φορά που πήγα για αναρρίχηση στο ίδιο σημείο: με περίμενε εκεί που το είχα αφήσει, δηλαδή μες στη μέση γυμνού εδάφους! Κι όποιος δεν έχει κάνει παρόμοιες παρατηρήσεις στον εαυτό του, κινδυνεύει να εκλάβει τους παθόντες ως προβληματικούς (πράγμα που αληθεύει βέβαια, όχι με τη συνηθισμένη έννοια, αλλά ιδωμένο από διαφορετικό επίπεδο εξέλιξης).

[13] Κάποτε υπήρξε και αποδεικτικό στοιχείο, όμως δε χρησίμευσε: ο αναρριχητής Δ.Θ.Κ. είδε να κρέμεται από τη ζώνη ενός (μάλλον μέλους της Χρυσής Αυγής) σημαδεμένο δικό του σετάκι. Τον ρώτησε πού το βρήκε, και ο άλλος απάντησε απλά και τελεσίδικα πως είναι δικό του "από ανέκαθεν" και δεν ξέρει τίποτε παραπάνω.

[14] Όμως δεν ήταν αμέτρητες όπως διαδίδεται, αλλά ούτε και μία, όπως εσφαλμένα διατείνονται ο Ζήσης (βλ. Τα μυστήρια της Πεντέλης, σ. 170), και (αρχικά) ο JBG  (Γιάννης Τριανταφύλλης)

(βλ. http://www.johnniebegood.gr/book/book2koukla.htm και http://pentelikon.blogspot.com/2007/11/16-11-07.html).

[15] Υπήρξε και μια έβδομη κούκλα: η μόνη "εκτός σειράς", ήταν στις αρχές Δεκεμβρίου 1981 "σουβλισμένη" σε νεροσωλήνα, που είχε στηθεί σε γεώτρηση λίγο πριν η ράμπα στρίψει δεξιά προς το βάθος της Σπηλιάς.

[16] Πρόσεξα πως έλειπε στις 17/2/05. Ο JBG εξιστορεί (28/3/05) το πώς τη βρήκε πάνω στην ξερολιθιά έξω απ' τα εκκλησάκια στις 16/2/05, και παραθέτει τις σχετικές φωτογραφίες

(http://www.esoterica.gr/forums/topic.asp?whichpage=10&ARCHIVEVIEW=&TOPIC_ID=3522) (για περισσότερα

βλ. www.johnniebegood.gr/book/book2koukla.htm). Δεν έμαθα ακόμη ποιοι την κατέβασαν, όμως δεν έβγαλαν τη σφήνα και το συρματόσκοινο. (Στις 8/4/08 που επιτέλους έκανα ραπέλ για να δω από κοντά, διαπίστωσα ότι το συρματόσκοινο δεν ήταν κομμένο με κόφτη όπως υπέθετα, αλλά είχε σπάσει ακανόνιστα από τράβηγμα). Πάντως, δεν υπήρξε αντίδραση, αφού από τότε πέρασαν τρεις Ιανουάριοι και δεν αντικαταστάθηκε.

[17] Το οποίο όμως είχε αφαιρεθεί (!) μαζί με την κούκλα από τον Α.Σ., που άνοιξε τη διαδρομή Κούκλα. 'Αρα, μάλλον ήταν πανομοιότυπο.

[18] Δεν ξέρω αν αυτό είχε κάποιο ιδιαίτερο νόημα ή υπαγορευόταν από πρακτικούς λόγους. Για παράδειγμα, ένας τροτσκιστής (ΚΝΣ, 4η Διεθνής, σφυροδρέπανα, κ.λπ.) έγραψε στο τσιμέντο της πύλης Φ τις εξής ημερομηνίες, μία κάθε χρόνο: 9/11/88, 8/11/89, 24/10/90, 22/10/91, 18/11/92, 19/10/93, 18/10/94, 5/12/95, 2/10/96. (Εδώ διακρίνεται η 5η ημερομηνία). Προφανώς ήταν η ετήσια επίσκεψή του στη Σπηλιά (υπάρχουν και τακτικοί επισκέπτες που δεν κατοικούν στην Αττική).

[19] Μόνο στα τέλη του 1991 κρεμάστηκε στον Προκρούστη ένα στρουμφάκι (επανεμφανίστηκε το 1993). Επίσης το 1993 στο Αρχαίο Πνεύμα Αθάνατο αναρτήθηκε μια κουδουνίστρα! Αμφότερα μου μοιάζουν λιγότερο με βουντού και περισσότερο με "πλάκα".

[20] Μάλιστα, από τις φωτογραφίες διαπιστώνεται πως οι δύο πρώτες ήταν το ίδιο κουκλάκι.

[21] Το ίδιο μάλλον ισχύει και για την αγχόνη που είχε κρεμαστεί τον Ιούνιο 1996 από το πεύκο όπου καταλήγει η διαδρομή Ληστεία (εδώ με τον αριθμό 11).

[22] Στις 14/3/02 μου είπε ο αναρριχητής Κ.Τ. ότι την 6η κούκλα την έβαλε αναρριχητής που γνωρίζουν, για να συνεχίσει αυτό που έκαναν άγνωστοι παλαιότερα. Όμως, υπήρχε και πληροφορία το 1989 ότι κάποιος αναρριχητής είχε δηλώσει πως αυτός είχε κρεμάσει την κούκλα (τότε ήταν η 2η), αλλά η αξιοπιστία του ελέγχεται.

[23] Π.χ.: «Μεγάλη "πληγή" του χώρου είναι επίσης οι αναρριχητές, που, παρ' όλη την υποτιθέμενη "φυσιολατρία" τους, αφήνουν πάνω στο Ιερό Λατομείο της Σπηλιάς του Πανός, αλλά και εντός αυτής, εκείνα τα αντιαισθητικά καρφιά που χρησιμοποιούν για να στηρίζουν τα σκοινιά τους». (Τάσος Πετούρης, Πεντέλη: το ιερό όρος της Αθηνάς, σ. 64)

«Με εκνευρίζει αφάνταστα να βλέπω κάθε φορά στην είσοδο της σπηλιάς τους "γνωστούς αναρριχητές" να καρφώνουν με τις πρόκες τους το βράχο, δόξα τω θεώ έχει κοντά στη σπηλιά πεδίο αναρρίχησης, ας πάνε εκεί». (ΧΡΟΝΟΣ, 12/5/08, Πεντέλη, ένα ετερόκλητο κολάζ)

http://www.metafysiko.gr/forum/showthread.php?s=6b44b676a398c4c07c8873d19a0dd576&t=183&page=26&pp=10

[24] Πρέπει να ομολογήσω ότι όπως με την αναρρίχηση, έτσι και με οτιδήποτε άλλο ασχολήθηκα δεν ήμουν πρωτότυπος ή αυτόφωτος. Πάντα έβλεπα κάποιον άλλον να κάνει κάτι, και κατόπιν ήθελα να το κάνω κι εγώ. Έτσι, δεν ειδικεύτηκα πουθενά· είμαι ο χαρακτηριστικός τύπος του "λίγο απ' όλα". Οπότε, η ειδικότητα του "Πεντελολόγου" προέκυψε παράπλευρα, χωρίς να την επιδιώξω.