Συνήθως οι επισκέπτες της σπηλιάς δεν κάνουν τον κόπο να επισκεφθούν τη γύρω περιοχή, αγνοώντας ότι αυτή είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και κρύβει εκπλήξεις. Ο χώρος κυριαρχείται από λατομεία –άλλα σύγχρονα, άλλα αρχαία– σωρούς από πέτρες, χαράδρες και έρημα κτίσματα, που όλα μαζί προσδίδουν μια αίσθηση παλαιού και κρυμμένου.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Ας δούμε, όμως, μερικά σημεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Περπατώντας σε ένα έρημο μονοπάτι, συναντάς ένα συνηθισμένο πεύκο...
...που φαινομενικά δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, παρατηρώντας όμως από πιο κοντά...
...ανακαλύπτεις ότι πίσω από τα κλαδιά του κρύβεται ένα βαθούλωμα με σκαλοπάτια...
...που οδηγούν στον πυθμένα ενός μικρού σπηλαίου...
...με σπασμένους σταλαγμίτες...
...και μία μικρή συκιά, (έχετε παρατηρήσει ότι σε όλα τα «περίεργα» μέρη φυτρώνει από μία;)...
...ενώ η οροφή του σπηλαίου έχει καταρρεύσει, και το ρόλο της έχουν αναλάβει πλέον τα κλαδιά του πεύκου...
...που κι αυτό φυτρώνει μέσα στη σπηλιά.
Πρόκειται για σπήλαιο αφιερωμένο κατά την αρχαιότητα στις Νύμφες. Και οι Νύμφες, όπως θα γνωρίζετε, έχουν άμεση σχέση με τον Πάνα και τη λατρεία του. Αλλά, ας κατηφορίσουμε.
Ένα έρημο πλέον λατομείο, στο κάθετο τοίχωμα του οποίου διακρίνεται ένα άνοιγμα...
...το οποίο αποφασίζουμε να πλησιάσουμε...
...και να εξετάσουμε από κοντά...
...ιδέα που φαίνεται ότι είχαν και άλλοι...
...θα μπορούσαν, όμως, φεύγοντας να πάρουν και τους σπάγκους τους μαζί.
Για την ιστορία, σημειώνουμε ότι το άνοιγμα το είχαμε εξερευνήσει στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν ήταν φραγμένο με πέτρες και δεν υπήρχε η σκάλα της φωτογραφίας. Οδηγεί σε έναν μικρό θάλαμο, από τον οποίο ξεκινά ένα στενό κατακόρυφο πηγάδι, με μεγάλα κομμάτια βράχου σφηνωμένα στον αυλό του.
Φαίνεται πως παλιά, τον καιρό που το λατομείο λειτουργούσε ακόμα, κάποιος/κάποιοι ανατίναξαν το πηγάδι και έφραξαν με πέτρες το άνοιγμα. Εδώ, μία προειδοποίηση προς όσους τυχόν θελήσουν να το εξερευνήσουν: φροντίστε να φοράτε κατάλληλα παπούτσια, ώστε να μη γλιστράτε στο βράχο. Από χαμηλά φαίνεται παιχνιδάκι το να σκαρφαλώσεις, όμως πάνω τα πράγματα αλλάζουν. Δύο από εμάς είχαμε κοντέψει να σκοτωθούμε την πρώτη φορά που το επιχειρήσαμε. Έκτοτε ονομάσαμε το άνοιγμα "διαβολότρυπα".
Διάσπαρτα στις γύρω περιοχές, αλλά και εντός της σπηλιάς, απαντώνται διαφόρων ειδών ίχνη και σημάδια.
|
|
(*) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Η μαύρη σκιά μπροστά από τον πύργο με τις πλάκες μάλλον οφείλεται στο λουρί της μηχανής, που κατά λάθος μπήκε μπροστά από το φακό – γεγονός αξιοσημείωτο, αφού ο φωτογράφος μας τις φωτογραφίες συνήθως καταφέρνει να τις χαλάει βάζοντας μπροστά το δάχτυλο του.
Τα παραπάνω αποτελούν μικρό μόνο δείγμα όσων έχουμε συναντήσει κατά καιρούς στο βουνό. Ας τα δούμε, όμως, λίγο πιο αναλυτικά. Υπάρχουν:
● Σημάδια που δημιουργήθηκαν ηθελημένα ως τέτοια. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν τα λαξευμένα σύμβολα, που απαντώνται κυρίως χαμηλότερα της σπηλιάς. Τα λαξεύματα αυτά διακρίνονται για την τέχνη και την ακρίβεια τους, ορισμένα δε αποτελούν πραγματικά καλλιτεχνήματα. Σημειολογικά, μερικά θυμίζουν σύμβολα της κελτικής μαγικής παράδοσης, ενώ άλλα, όπως τα "Φ", παραπέμπουν ακαθόριστα στα αγρογλυφικά των σπαρτών της Αγγλίας.
Τα λαξευμένα σύμβολα δε μοιάζουν να αποτυπώθηκαν απλώς για να εξωτερικεύσουν την καλλιτεχνική διάθεση των δημιουργών τους. Οι χώροι που τα φιλοξενούν αντιστοιχούν συνήθως σε απόμερες και με φυσική κάλυψη μικροπεριοχές, κατάλληλες για συναθροίσεις ολιγομελών ομάδων ατόμων. Παλιότερα, δε, ορισμένες από τις μικροπεριοχές αυτές ήταν μαρκαρισμένες και με εξωτερικά σημάδια.
|
|
 |
Είχαμε συναντήσει αρκετά ίχνη ανθρώπινης παρουσίας εκεί, μαζί με αντικείμενα όπως κεριά, κηροπήγια κλπ., καθώς παρακολουθούσαμε τη δραστηριότητα στους συγκεκριμένους χώρους πολύ πριν ολοκληρωθεί το σκάλισμα των πρώτων συμβόλων.
Στην ίδια γενική κατηγορία σημαδιών εμπίπτουν και οι πύργοι από μαρμαρόπλακες της ομάδας των προηγούμενων φωτογραφιών (επάνω στο κέντρο και τρίτη σειρά δεξιά), τους οποίους συναντούσαμε τις δεκαετίες του 1980 και 1990. Φαίνεται πιθανό τα λαξευμένα σύμβολα και οι πύργοι να ήταν έργα των ίδιων ανθρώπων, δεδομένου ότι η περίοδος εμφάνισης τους στο βουνό ήταν χονδρικά η ίδια. Έναν από τους κατασκευαστές των πύργων αυτών είχαμε δει επί τω έργω, καθώς απομακρυνόμασταν με αυτοκίνητο από τη σπηλιά. Είχε κατάξανθα μαλλιά, όμως λόγω της απόστασης που μας χώριζε δεν είχαμε διακρίνει κάτι περισσότερο.
Ίσως οι ίδιοι άνθρωποι να ήταν υπεύθυνοι και για τους σταυρούς από μικρές πέτρες που συναντούσαμε σταθερά την ίδια περίοδο σε συγκεκριμένο σημείο του βουνού (φωτογραφία πάνω δεξιά, στην προηγούμενη ομάδα φωτογραφιών), και πολύ σπανιότερα στο εσωτερικό της σπηλιάς (τρίτη σειρά στο κέντρο).
● Ίχνη–υπολείμματα από διάφορες σύγχρονες ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην ετερόκλητη αυτή ομάδα περιλαμβάνεται και μία κατηγορία υπολειμμάτων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος: πρόκειται για υπολείμματα από «τελετές», όπως η σπείρα πάνω αριστερά και ο σχηματισμός από πέτρες στη δεύτερη σειρά αριστερά της προηγούμενης ομάδας φωτογραφιών. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες στη σπηλιά και τη γύρω περιοχή σταδιακά και για διάφορους λόγους μειώθηκαν, όμως δεν έπαψαν ποτέ εντελώς.
● Ίχνη από τις εργασίες των αρχαίων Ελλήνων, που λατομούσαν μάρμαρο στην Πεντέλη. Το βουνό είναι κατάσπαρτο από τέτοια υπολείμματα. Στη συγκεκριμένη κατηγορία ανήκουν οι τετράγωνες λαξευτές δοκοθήκες της τρίτης σειράς αριστερά στην προηγούμενη ομάδα φωτογραφιών.
Τα έργα του 1977 έγιναν αφορμή ώστε η όλη ιστορία της σπηλιάς της Πεντέλης να πάρει διαστάσεις. Δε θα αναφερθούμε ακόμα στο τι συνέβη τότε και γιατί. Γεγονός, ωστόσο, είναι ότι τα έργα εκείνα άλλαξαν σημαντικά την όψη της σπηλιάς και σημάδεψαν για πάντα τον γύρω χώρο.
|
|
|
|
Αξίζει εδώ να σταθούμε στις τεχνητές σήραγγες που διανοίχθηκαν γύρω από τη σπηλιά, με κατεύθυνση προς αυτή. Πόσες είναι; Οι περισσότεροι θα απαντήσουν τρεις, ωστόσο πρόκειται για τέσσερεις σήραγγες. Οι τρεις είναι εκτεθειμένες σε κοινή θέα...
|
|
|
|
Στη φωτογραφία δεξιά, το στόμιο της ανατολικότερης σήραγγας έχει φραχθεί από χώμα και χαλίκια που παρέσυρε με τα χρόνια το νερό της βροχής. |
...η τέταρτη, όμως, είναι καλά κρυμμένη. Θα πρέπει κανείς να κατέβει σε αυτό το πηγάδι...
...προκειμένου, ανοίγοντας δίοδο ανάμεσα σε χώματα και σκουπίδια, να την εντοπίσει.
Επί χρόνια, η ύπαρξη της συγκεκριμένης σήραγγας αποτελούσε γρίφο για εμάς. Εδώ, να σημειώσουμε ότι αρχικά η πρόσβαση ήταν σχετικά εύκολη. Κάποια μέρα, όμως, ο ογκόλιθος που διακρίνεται στη δεύτερη παραπάνω φωτογραφία κατέπεσε και έφραξε το μεγαλύτερο μέρος του πηγαδιού. Σαν να μην έφτανε αυτό, λίγο καιρό αργότερα το μικρό άνοιγμα που είχε απομείνει μπαζώθηκε με ομοιόμορφες μπλε σακούλες, γεμάτες σκουπίδια. Έμοιαζε σαν μία προσπάθεια να αποθαρρυνθεί ο κάθε περίεργος από το να εξερευνήσει το πηγάδι και να ανακαλύψει τη σήραγγα. Αν δεν τον σταματούσε ο τεράστιος βράχος, που άφηνε ένα μικρό μόνο πέρασμα, θα τον αποθάρρυναν σίγουρα τα πολλά σκουπίδια με την οσμή τους.
Ο βράχος, πριν καταπέσει στο πηγάδι. |
Μεγαλύτερο αίνιγμα ήταν ο τρόπος κατασκευής της σήραγγας. Ακόμη και πριν την κατάρρευση του βράχου, το άνοιγμα του πηγαδιού ήταν πολύ μικρό για να χωρέσουν εργαλεία διάνοιξης. Ο χώρος ήταν τόσο στενός, ώστε δύο άνθρωποι με δυσκολία χωρούσαν να περάσουν, και πολύ περισσότερο να εργαστούν. Όσο για την προτιθέμενη της χρήση; Μιλάμε για μία σήραγγα μήκους τριών μόλις περίπου μέτρων, με τυφλή κατάληξη και κατεύθυνση προς τα δυτικά, μακριά δηλαδή από τη σπηλιά. Τελικά, η απάντηση για τον τρόπο κατασκευής, μαζί με πολλά ακόμα στοιχεία, μας δόθηκε αρκετά χρόνια μετά την ανακάλυψη της, τον Φεβρουάριο του 2005.
Επτά χρόνια είχαν περάσει από την επίσημη διακοπή των πρώτων έργων στην περιοχή, όταν, ένα αυγουστιάτικο πρωινό, μπουλντόζες εμφανίστηκαν και πάλι έξω από τη σπηλιά. Επρόκειτο για τα βραχύβια έργα που ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1990 και διακόπηκαν άδοξα λίγους μήνες αργότερα.
|
|
|
|
Οι υπεύθυνοι είχαν ίσως ξεχάσει τι είχε συμβεί με τα έργα του 1977. Οι δημοσιογράφοι, όμως, που μέσα στον Αύγουστο έψαχναν για κάποιο τρανταχτό θέμα, ικανό να ξυπνήσει τους χαλαρωμένους Αθηναίους, άδραξαν την ευκαιρία. Η επανέναρξη των έργων στη σπηλιά έγινε πρωτοσέλιδο σε αρκετές εφημερίδες, ενώ πηχυαίοι τίτλοι όπως "Πυρηνικά στη σπηλιά του Νταβέλη" φρόντισαν ώστε το θέμα να γίνει γνωστό ακόμη και στις νοικοκυρές. Ταυτόχρονα, διάφορες αποκαλύψεις του τύπου "Τι πραγματικά συμβαίνει στην Πεντέλη" είδαν το φως της δημοσιότητας. Η συνέχεια υπήρξε λιγότερο θεαματική: σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα έργα διακόπηκαν και οι εργολάβοι έφυγαν, αφήνοντας ελάχιστα ίχνη της προηγούμενης παρουσίας τους στο μέρος.
Από τους πρόποδες του βουνού, στη σπηλιά μπορεί κανείς να φτάσει είτε μέσω ενός χωματόδρομου που ξεκινά ως διακλάδωση του δρόμου προς την κορυφή, είτε ανηφορίζοντας τον αρχαίο δρόμο που οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρουν λατομημένο μάρμαρο.
|
2002 |
Είναι εκπληκτικό το να συνειδητοποιεί κανείς ότι από τον ταπεινό αυτό δρομάκο πέρασαν τα μάρμαρα που έκτισαν τον Παρθενώνα και κατέστησαν τους αρχαίους Έλληνες αρχιτέκτονες –με την ευρεία έννοια– του αρχαίου αλλά και του σύγχρονου κόσμου. Στις μέρες μας, μικρά μόνο τμήματα του αρχαίου δρόμου διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση, καθώς το μεγαλύτερο μέρος έχει πια καταστραφεί.
|
1994 |
Συγκίνηση και ίσως ελαφρά μελαγχολία προξενούν, ξεχασμένα στην άκρη του αρχαίου δρόμου χαμηλότερα από τη σπηλιά, δύο μεγάλα θραύσματα ημίεργου όγκου μαρμάρου, που προοριζόταν να αποτελέσει τμήμα κίονα, αλλά κατά τη μεταφορά έσπασε.
 |
 |
Η ύπαρξη του δρόμου αυτού είναι γνωστή και στο εξωτερικό. Συχνά συναντούσαμε τα παλιότερα χρόνια τουριστικά λεωφορεία σταθμευμένα έξω από τη σπηλιά, με αλλοδαπούς τουρίστες –Γερμανούς κυρίως– που ξεναγούνταν στο αρχαίο λιθόστρωτο.
|
|
|
