ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Πεδία, κύματα, έργα και κεραίες (μέρος Γ')

Το ανατολικό άκρο του μαγνητικού διαύλου, σύμφωνα με την περιγραφή του δημοσιεύματος, εντοπίζεται κάπου κοντά στην Νέα Μάκρη και καταλαμβάνει έκταση «από μερικές εκατοντάδες μέτρα έως μερικά χιλιόμετρα», ίδιας δηλαδή κλίμακας έκταση με αυτή που καταλαμβάνουν και οι περισσότερες επιμέρους εστίες γεωμαγνητικών διαταραχών. Η κορυφή της Πεντέλης απέχει 8 περίπου χιλιόμετρα από τη Νέα Μάκρη. Άσχετα, τώρα, με την ύπαρξη ή όχι μαγνητικού διαύλου, στην Πεντέλη υπάρχουν πολλές και σαφείς ενδείξεις για την εκδήλωση μιας εντυπωσιακής γεωμαγνητικής δραστηριότητας. Ας επιστρέψουμε, λοιπόν, στο βουνό.

Και κατ' αρχάς, ας επιστρέψουμε στον παρακείμενο λόφο "Κουφό", στους πρόποδες της Πεντέλης.

Συμπτωματικά, πάνω στο λόφο αυτό λειτουργούν από το 1990 οι εγκαταστάσεις ενός άλλου ινστιτούτου σχεδιασμού και παραγωγής προηγμένων υλικών υψηλής τεχνολογίας. Πρόκειται για το «Ινστιτούτο Μηχανικής Υλικών και Γεωδομών Α.Ε.» (ΙΜΥΓ), το οποίο συνεργάζεται με διεθνή πανεπιστήμια, ιδρύματα και εταιρίες.

Ας δούμε πώς περιγράφονται οι δραστηριότητες του εν λόγω ινστιτούτου (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ):

Το ΙΜΥΓ Α.Ε. συστήθηκε τον Ιούνιο 1988 από τέσσερεις διδάκτορες μηχανικούς με προχωρημένο επιστημονικό έργο και με πολυετή εμπειρία στη διεύθυνση προγραμμάτων βιομηχανικής έρευνας σε μεγάλα Δυτικά πανεπιστήμια και εταιρείες. Η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας υπήγαγε την εταιρεία στις δυνάμενες να παρέχουν υπηρεσίες και προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας. Σε διάστημα δεκαέξη μηνών κατασκεύασε και εξόπλισε παραγωγική μονάδα και ερευνητικό κέντρο, που περιλαμβάνουν δύο εργαστήρια, μηχανουργείο, αίθουσα διαλέξεων–βιβλιοθήκη, σχεδιαστήριο και γραφεία. Η κατασκευή αναπτύχθηκε σε εξαιρετική θέση στον λόφο του Αστεροσκοπείου Πεντέλης και εκφράζει επιλογή υλικών και εργασιακού χώρου, σύγχρονη και καλά μελετημένη.

Οι δραστηριότητες της Α.Ε. αναφέρονται αφενός στην παροχή υπηρεσιών και αφετέρου στην κατασκευή–διάθεση καινοτόμων συσκευών–μηχανών πειραματικής μηχανικής, με υψηλή προστιθέμενη τεχνολογική αξία.

Η Εταιρεία άρχισε να λειτουργεί από τον Ιούνιο 1990 με δεκαπενταμελές επιστημονικό–τεχνικό προσωπικό, το οποίο αρχικά απασχολήθηκε κυρίως με την εκπόνηση των βιομηχανικών έργων Brite-Eu Ram. Μέχρι σήμερα ανατέθηκαν, μετά από ευρωπαϊκό διαγωνισμό, πολλά έργα βιομηχανικής έρευνας, τα οποία ολοκληρώθηκαν ή αναπτύσσονται επιτυχώς. Η διάκριση αυτή της εταιρείας είναι σπάνια σε ευρωπαϊκή κλίμακα με αναφορά ανάλογη μικρή–μεσαία μονάδα και για διάστημα δέκα ετών. Στα ερευνητικά έργα συμβάλλουν πολλοί διακριθέντες Έλληνες επιστήμονες από την Ευρώπη και Αμερική.

Η βιομηχανική δραστηριότητα της Εταιρίας αναφέρεται στη διάθεση καινοτόμων μηχανών άσκησης φορτίων επί δοκιμίων και κατασκευών. Όλες αυτές οι μηχανές έχουν πρωτότυπα χαρακτηριστικά (αναγνωρισμένα με ευρωπαϊκές πατέντες) και μπορούν να εκτελούν χρήσιμα πειράματα, τα οποία αδυνατούν να εκτελέσουν οι υπάρχουσες μηχανές διεθνώς. Το 1996 επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέκρινε τις πρότυπες μηχανές της Εταιρίας με 500 ανάλογες ευρωπαϊκές, τις διέκρινε μεταξύ των τριών καλύτερων επιτευγμάτων και απεφάσισε χρηματοδότηση για περαιτέρω διεύρυνση της χρήσης των.

Η Εταιρεία έχει επιτύχει την ανάθεση, σχεδίαση και κατασκευή πολύπλοκων εργαστηριακών μηχανών από Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς. Ιδιαίτερα αναφέρονται οι κατασκευές για το πυρηνικό κέντρο του CERN Γενεύης, όπου η Εταιρεία κατασκεύασε υψηλής τεχνολογικής αξίας ρομποτική μηχανή καταπόνησης υπεραγώγιμων μαγνητών μήκους 16m. Η μηχανή αυτή έχει κριθεί από τις πλέον τεχνολογικά εξελιγμένες μηχανές καταπόνησης υλικών–κατασκευών διεθνώς.

Εντυπωσιακή επίδοση για μια ολιγομελή εταιρεία δεκάχρονης λειτουργίας. Και, μπορεί η εγκατάσταση της στους πρόποδες της Πεντέλης να είναι άσχετη με το θέμα μας, μπορεί όμως και όχι. Γιατί, όπως είδαμε, στον "Κουφό" αυτό λόφο της Πεντέλης συνωστίζονται και άλλες επιστημονικές εγκαταστάσεις, όπως εκείνες του ΙΑΑΔΕΤ (Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης), για τις οποίες μιλήσαμε προηγουμένως.

Ας αφήσουμε τώρα το λόφο Κουφό και ας μεταφερθούμε στους βορειοανατολικούς πρόποδες της Πεντέλης, σε έναν άλλο λοφίσκο που –θα πρέπει να τονίσουμε– απέχει μόλις 4,5 χιλιόμετρα από το σημείο όπου βρισκόταν εγκατεστημένη η αμερικανική βάση της Νέας Μάκρης. Επί του λοφίσκου αυτού, λοιπόν, λειτουργούν οι εγκαταστάσεις του υπαγόμενου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο «Κέντρου Δορυφόρων Διονύσου», το οποίο, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην επίσημη ιστοσελίδα του, ασχολείται μεταξύ άλλων και με «μελέτες του Γεωειδούς στον ελληνικό χώρο και των μεταβολών του γήινου πεδίου βαρύτητας» (http://liaison.ntua.gr/EMPY/LabDetails.aspx?labid=1174&catId=4).

Τι σύμπτωση, ε; Και τι ακόμη μεγαλύτερη σύμπτωση αποτελεί το γεγονός ότι στις ίδιες εγκαταστάσεις, πάντα σε απόσταση 4,5 περίπου χιλιομέτρων από την πρώην βάση της Νέας Μάκρης, στη θαλάσσια περιοχή μπροστά από την οποία σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα εντοπίζεται το ένα άκρο του ηλεκτρομαγνητικού διαύλου, στεγάζεται και ο «Γεωμαγνητικός Σταθμός Αττικής» – πρώην «Μαγνητικό Παρατηρητήριο Πεντέλης». Το Μαγνητικό Παρατηρητήριο είχε συσταθεί το 1896 και στεγαστεί αρχικά στο λόφο των Νυμφών, δίπλα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο, όπου διενεργούνταν μετρήσεις μέχρι το 1908. Το 1936 μεταφέρθηκε σε εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ Μενιδίου και αεροδρομίου Τατοΐου, οι οποίες όμως καταστράφηκαν το 1941, κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών του Β' Π.Π. Το 1958, το νέο πλέον Μαγνητικό Παρατηρητήριο εγκαταστάθηκε στο λόφο Κουφό της Πεντέλης, απ' όπου αργότερα, λόγω του «μαγνητικού θορύβου» που επέφερε στην περιοχή η οικιστική ανάπτυξη, μεταφέρθηκε στις βορειοανατολικές υπώρειες της Πεντέλης (αναλυτικό ιστορικό παρατίθεται στη διεύθυνση http://195.130.108.116/geomagnetism/wiki/History). Τον Οκτώβριο του 2011 ολοκληρώθηκε η μεταστέγαση των υπηρεσιών του από τον γεωμαγνητικό σταθμό του «ΙΓΜΕ» («Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών») στους χώρους του Κέντρου Δορυφόρων Διονύσου, οπότε και επισήμως μετονομάστηκε σε «Γεωμαγνητικός Σταθμός Αττικής (Διονύσου)», αν και παράλληλα εξακολουθεί να αναφέρεται και ως «Μαγνητικό Παρατηρητήριο Πεντέλης» (η τελευταία αυτή μεταστέγαση αφορούσε τις υπηρεσίες, και όχι το ίδιο το μαγνητόμετρο, το οποίο βρίσκεται εγκατεστημένο σε ειδική σήραγγα, λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα από τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Κέντρου Δορυφόρων Διονύσου).

Πρόκειται για ένα σταθμό μέτρησης και ανάλυσης του γεωμαγνητικού πεδίου στην ευρύτερη περιοχή, ο οποίος, όπως και ο ιονοσφαιρικός σταθμός Πεντέλης, πλέον υπάγεται στο «Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης» (ΙΑΑΔΕΤ), ενώ αποτελεί και τμήμα του ελληνικού επίγειου δικτύου μαγνητόμετρων "ENIGMA", που με τη σειρά του αποτελεί τμήμα του παγκόσμιου δικτύου "SuperMAG", με 300 και πλέον επίγεια μαγνητόμετρα (σχετικά: http://www.space.noa.gr/welcome/isars_facilitiesGR.htm, http://proteus.space.noa.gr/~srtg/index.php/groupfacilities/2-uncategorised/20-geomag, http://supermag.jhuapl.edu/). Εδώ, μία σημείωση για τη συνέχεια της συζήτησης: όπως περιγράφεται στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων του ΙΑΑΔΕΤ για το έτος 2012, το ινστιτούτο, και συγκεκριμένα ο σταθμός στις υπώρειες της Πεντέλης, διαθέτει όργανα για την ανίχνευση γεωμαγνητικών παλμών της μπάντας ULF («Ultra Low Frequencies» – «Ακραία Χαμηλές Συχνότητες»), καθώς και για την παρακολούθηση του γήινου «μαγνητοτελλουρικού» πεδίου (http://www.space.noa.gr/welcome/isars_facilitiesGR.htm, http://www.space.noa.gr/activities/documents/2012_ISARS_Annual_Report_Gr.pdf, σελ. 17).

Στο παλιό site του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης δημοσιεύονται οι ημερήσιες γεωμαγνητικές μετρήσεις του σταθμού για τα έτη 1999-2008 (http://old.igme.gr/magnetic.htm). Οι μετρήσεις αυτές περιλαμβάνουν βασικά την παράμετρο «D» (mean values of D), η οποία αφορά την κατεύθυνση του γεωμαγνητικού πεδίου, τη συνιστώσα «Z» (mean values of Z), η οποία αφορά την κάθετη ένταση του γεωμαγνητικού πεδίου, και τη συνιστώσα «Η» (mean values of Η), η οποία αφορά την οριζόντια ένταση του γεωμαγνητικού πεδίου. Η παράμετρος που αναφέρεται ως «K–Indices of H» (Τιμές Κλίμακας Κ του Η) αφορά τη μεταβολή της έντασης της οριζόντιας συνιστώσας του γεωμαγνητικού πεδίου, καταταγμένη σε μία κλίμακα από το 0 έως το 9, όπου το 9 παριστάνει τη μέγιστη διαταραχή (300 nanoTesla), ενώ το 0 την ελάχιστη. Τέλος, η παράμετρος «Rapid Variations of H», που σημαίνει «Απότομες Εναλλαγές του Η», αναφέρεται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, κατά τις οποίες η οριζόντια ένταση του γεωμαγνητικού πεδίου στην περιοχή του σταθμού παρουσίασε μεγάλες και απότομες μεταβολές. Για παράδειγμα, στις 27 Ιουλίου του 2004, και συγκεκριμένα γύρω στις 12:00 το μεσημέρι ώρα Greenwich (γίνονται 8 μετρήσεις ανά 3 ώρες κάθε 24ωρο, ξεκινώντας από τις 0:00 τα μεσάνυχτα ώρα Greenwich), σύμφωνα με τις μετρήσεις του σταθμού (http://www.igme.gr/gf/0704k.htm), καταγράφηκε μία διαταραχή της έντασης της οριζόντιας συνιστώσας του γεωμαγνητικού πεδίου κλίμακας 7, συνθήκες δηλαδή που αντιστοιχούν σε σφοδρή γεωμαγνητική καταιγίδα κατά τη διεθνή αξιολόγηση της κλίμακας (http://resources.yesican-science.ca/trek/radiation/final/solar_particle_info.html – «K–index values of 7 represent Severe Storm conditions and are often accompanied by "radio blackout" conditions»). Η απότομη αυτή μεταβολή μεταξύ 26ης και 27ης Ιουλίου καταγράφηκε και στο ημερολόγιο απότομων εναλλαγών του σταθμού (http://www.igme.gr/gf/0704r.htm).

Τώρα, μιας και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι ξεκινάει λίγο παρακάτω, ας ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα πριν προχωρήσουμε.

Οι γεωμαγνητικές καταιγίδες, όπως είπαμε και πριν, προκαλούνται βασικά από την ηλιακή δραστηριότητα, η οποία επηρεάζει την κατάσταση της Ιονόσφαιρας, που με τη σειρά της διαταράσσει την κατάσταση του γεωμαγνητικού πεδίου. Εξ ορισμού, άλλωστε, ο όρος «K index – κλίμακα Κ» αναφέρεται σε επιδράσεις του γεωμαγνητικού πεδίου μέσω της Ιονόσφαιρας, προερχόμενες συγκεκριμένα και αποκλειστικά από την ηλιακή δραστηριότητα (http://www.dxmaps.com/propindex.html – «K variations are all irregular disturbances of the geomagnetic field caused by solar particle radiation within the 3–h interval concerned. All other regular and irregular disturbances are non K variations.»). Και, για να θυμηθούμε τα όσα λέγαμε στην αρχή της ενότητας, διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου κλίμακας 5 και άνω συνεπάγονται συνήθως άσχημες συνθήκες εκπομπής–λήψης ραδιοκυμάτων.

Μέχρι εδώ, λοιπόν, έχουμε δει ότι στην περιοχή του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης καταγράφονται πολλές φορές κάθε χρόνο συνθήκες γεωμαγνητικής καταιγίδας κλίμακας 5 και άνω, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έχουν καταγραφεί συνθήκες γεωμαγνητικής καταιγίδας κλίμακας ακόμη και 8 (15 Ιουλίου 2000, 17 Σεπτεμβρίου 2000, 31 Μαρτίου 2001, 6 και 24 Νοεμβρίου 2001, 30 Οκτωβρίου 2003 – http://www.igme.gr/gf/1003k.htm). Καταιγίδες κλίμακας 8 καταγράφονται σπανίως σε παγκόσμιο επίπεδο, συνεπάγονται δε συνήθως συνθήκες «black out» όσον αφορά τη διάδοση ραδιοκυμάτων ορισμένων συχνοτήτων («K–indices of 8 or 9 represent Very Severe Storm conditions and are rarely encountered (except during exceptional periods of solar activity). K–indices this high most often produce radio blackouts for periods lasting in excess of 6 to 10 hours (depending upon the intensity of the event)» – http://resources.yesican-science.ca/trek/radiation/final/solar_particle_info.html).

Τα περισσότερα από τα link του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης είναι πλέον ανενεργά, το δε σχετικό site δείχνει να έχει εγκαταλειφθεί από καιρό. Μπορείτε να δείτε τις μετρήσεις στις οποίες αναφερθήκαμε μέσω του ιντερνετικού αρχείου "Wayback Machine" (https://archive.org), και συγκεκριμένα ξεκινώντας από τη διεύθυνση http://web.archive.org/web/20070703064304/http:/www.igme.gr/MAGNETIC.htm. Μετρήσεις του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης, αλλά σε βασική, ανεπεξέργαστη μορφή, αναρτώνται και στη διεύθυνση http://www.earthquakeprediction.gr/Earth's magnetic field data files.htm.

Η πιο εντυπωσιακή και σημαντική, όμως, άποψη της «μαγνητικής» Πεντέλης έγκειται αλλού. Και είναι ενδιαφέρον το πώς μερικές φορές τα κομμάτια του πάζλ μιας ευρύτερης εικόνας βρίσκονται διασκορπισμένα σε διαφορετικά σημεία. Στη διεύθυνση http://www.cosis.net/abstracts/EAE03/13108/EAE03-J-13108.pdf, λοιπόν, περιγράφονται τα συμπεράσματα μίας επιστημονικής μελέτης που είχε δημοσιευτεί το 2003, σχετικά με το κατά πόσο οι διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου, όχι απλώς προηγούνται, αλλά μπορούν και να πυροδοτήσουν σεισμικές δονήσεις (αντίγραφο υπάρχει αρχειοθετημένο εδώ).

Ακολουθεί η μετάφραση από τα αγγλικά των συμπερασμάτων της μελέτης αυτής:

Τα τελευταία χρόνια έχει υποδειχθεί ότι οι 24ωρες διακυμάνσεις του γεωμαγνητικού πεδίου συμβαδίζουν σε σημαντικό βαθμό με τις 24ωρες διακυμάνσεις που αφορούν στη σεισμική δραστηριότητα. Αυτός ο συσχετισμός έχει βρεθεί ότι ισχύει σε παγκόσμια κλίμακα, και ένα θεωρητικό μοντέλο για την εξήγηση του έχει προταθεί από τους Duma και Ruzhin. Στο θεωρητικό αυτό μοντέλο διατυπώνεται η άποψη πως δίνες ρεύματος, προκαλούμενες από τη διακύμανση Sq (24ωρη διακύμανση της ιονοσφαιρικής δραστηριότητας, οφειλόμενη στην περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονα της και την επακόλουθη διακύμανση της έκθεσης της Ιονόσφαιρας στον Ήλιο – κύκλος ημέρας/νύχτας) στο στρώμα της λιθόσφαιρας, καθώς μετακινούνται κατά μήκος της οριζόντιας συνιστώσας του γεωμαγνητικού πεδίου δημιουργούν μια ροπή δύναμης, που προστιθέμενη στο τεκτονικό φορτίο των πετρωμάτων μπορεί να συντείνει ώστε να πυροδοτηθούν συνθήκες αστάθειας σε τεκτονικά ρήγματα που βρίσκονται κοντά στο όριο κατάρρευσης τους.

Αυτός ο συσχετισμός έχει ελεγχθεί λεπτομερώς με τη σύγκριση σεισμικών δεδομένων από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και γεωμαγνητικών δεδομένων από το Μαγνητικό Παρατηρητήριο Πεντέλης, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΙΓΜΕ. Στην ανάλυση αυτή ελήφθησαν αποκλειστικά υπόψη σεισμικά και μαγνητικά δεδομένα που συνέπιπταν χρονικά.

Γενικά, φαίνεται να υφίσταται μια χρονική ταύτιση στη διακύμανση μεταξύ 24ωρης σεισμικής δραστηριότητας και 24ωρης διακύμανσης Sq (ιονοσφαιρικής διακύμανσης). Αυτός ο χρονικός συσχετισμός είναι εντονότερος στη «γειτονιά» του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης και εξασθενεί γοργά με την αύξηση της απόστασης απ' αυτό· ο βέλτιστος συσχετισμός παρατηρείται εντός ακτίνας 250 χιλιομέτρων από την Πεντέλη. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει πως ο όλος αυτός μηχανισμός σκανδάλης έχει μια σαφή εξάρτηση από το γεωγραφικό πλάτος, ενδεχομένως επακόλουθη της ανάλογης εξάρτησης των διακυμάνσεων Sq (ιονοσφαιρικών 24ωρων διακυμάνσεων) από το γεωγραφικό πλάτος. Ο συσχετισμός αυτός εξακολουθεί να ισχύει και όταν τα σεισμικά δεδομένα διαχωρίζονται σε επιμέρους τάξεις μεγέθους, όμως το στατιστικό δείγμα για δονήσεις μεγαλύτερου μεγέθους (Μ>5,5) είναι πολύ μικρό ώστε να εξαχθεί κάποιο ασφαλές συμπέρασμα γι' αυτές. Αν γενεσιουργός αιτία είναι πράγματι ο μηχανισμός Duma–Ruzhin, η στατιστική ανάλυση δείχνει ότι αυτός ο μηχανισμός σκανδάλης για την πρόκληση σεισμών είναι σχετικά σπάνιος, όμως και πάλι, στατιστικά, περισσότερες σεισμικές δονήσεις θα τείνουν να σημειώνονται κατά τις ώρες του 24ωρου που η ιονοσφαιρική διακύμανση είναι περισσότερο έντονη (μεσημέρι και μεσάνυχτα).

Απροσδόκητες συναθροίσεις σεισμικών δονήσεων ανάλογα με την ώρα της ημέρας παρατηρούνται επίσης. Για παράδειγμα, φαίνεται να υπάρχει μια υπέρμετρη συγκέντρωση σεισμικών δονήσεων μεταξύ 19:00 και 21:00, άσχετα με το μέγεθος της δόνησης και με την εποχή του έτους. Δεν υπάρχει ακόμη σαφής εξήγηση για τα φαινόμενα αυτά, και όπως δείχνει μια πρώτη ανάλυση τα φαινόμενα αυτά δεν μπορούν να συσχετιστούν άμεσα με τις διακυμάνσεις που οφείλονται στις παλιρροϊκές επιδράσεις Γης–Σελήνης.

Αν ισχύει, ο μηχανισμός Duma – Ruzhin θα ήταν αναμενόμενο να προκαλεί μια εποχιακή διακύμανση στην εκδήλωση σεισμικών δονήσεων, δεδομένου ότι και οι διακυμάνσεις στην κατάσταση της Ιονόσφαιρας είναι πιο έντονες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (μεγαλύτερη διάρκεια ημέρας --» μεγαλύτερη έκθεση της Ιονόσφαιρας επάνω από ένα τόπο στις ηλιακές επιδράσεις --» πιο έντονη διακύμανση της κατάστασης της). Αυτό ισχύει σε γενικές γραμμές όσον αφορά τα σεισμικά δεδομένα από το χώρο της Ελλάδας.

Οι έρευνες έχουν τώρα επεκταθεί σε δεδομένα που προέρχονται από το εξωτερικό, και μια πρώτη ανάλυση των δεδομένων αυτών δείχνει ανάλογα μοτίβα συσχετισμού μεταξύ 24ωρης ιονοσφαιρικής διακύμανσης και διακύμανσης της σεισμικής δραστηριότητας.

Ως ένα πρώτο (αλλά ασφαλώς όχι καταληκτικό) συμπέρασμα, φαίνεται ότι το μοντέλο Duma–Ruzhin μπορεί να έχει ισχύ, στην περιοχή της Ελλάδας τουλάχιστον, και μπορεί να συνιστά έναν επιπρόσθετο και ευλογοφανή μηχανισμό πρόκλησης σεισμών. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει με τη σειρά του ότι η σεισμική δραστηριότητα διαμορφώνεται από αρκετούς, ενδεχομένως αλληλεπιδρώντες παράγοντες, η φυσική των οποίων δεν είναι ακόμα επαρκώς κατανοητή και χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.

Προηγουμένως μιλήσαμε για τη σεισμογενή εστία της Πεντέλης. Είδαμε επίσης ότι στο Μαγνητικό Παρατηρητήριο Πεντέλης καταγράφονται αρκετές φορές κάθε χρόνο έντονες διακυμάνσεις του γεωμαγνητικού πεδίου. Τώρα, στην παραπάνω μελέτη, πληροφορούμαστε πως έπειτα από επιστημονική έρευνα βρέθηκε ότι συγκεκριμένα στην περιοχή της Πεντέλης («Αυτός ο χρονικός συσχετισμός είναι εντονότερος στη «γειτονιά» του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου Πεντέλης και εξασθενεί γοργά με την αύξηση της απόστασης απ' αυτό») οι διακυμάνσεις του γεωμαγνητικού πεδίου, όχι απλώς σχετίζονται, αλλά θεωρείται και ότι προκαλούν σεισμικές δονήσεις· και ότι σαν πιθανός μηχανισμός πρόκλησης θεωρείται η δημιουργία ηλεκτρομαγνητικών δινών στο στρώμα της λιθόσφαιρας, αρκετά ισχυρών ώστε δυνητικά να οδηγούν σε αστάθεια σεισμογενή ρήγματα. Στα συμπεράσματα της μελέτης διατυπώνεται σαφώς ότι «στην ανάλυση αυτή ελήφθησαν αποκλειστικά υπόψη σεισμικά και μαγνητικά δεδομένα που συνέπιπταν χρονικά». Αναφέρεται, λοιπόν, μία παράδοξη αύξηση των σεισμικών δονήσεων σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, άσχετα με την εποχή του έτους. Και σημειώνεται πως το γεγονός αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί βάσει του πιθανολογούμενου μηχανισμού (μηχανισμός Duma–Ruzhin), καθώς αυτός «θα ήταν αναμενόμενο να προκαλεί μια εποχιακή διακύμανση στην εκδήλωση σεισμικών δονήσεων».

Το πράγμα προχωράει ακόμη παραπέρα. Γιατί, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας άλλης μελέτης –και είναι από μόνο του ενδιαφέρον το πόσες τελικά γεωηλεκτρικές μελέτες έχουν διενεργηθεί σε σχέση με το βουνό της Πεντέλης– το πεντελικό μάρμαρο διαθέτει πιεζοηλεκτρικές ιδιότητες, αποδίδει δηλαδή ηλεκτρικά φορτία όταν υποβάλλεται σε συνθήκες αυξημένου τεκτονικού φόρτου, όπως αυτές που επικρατούν κατά τη διάρκεια σεισμικών δονήσεων. Και είδαμε ότι στο βουνό σημειώνονται διαρκώς τέτοιες μικροδονήσεις (η μελέτη είχε δημοσιευτεί το 2003 και φιλοξενείται στη διεύθυνση http://www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/3/243/2003/nhess-3-243-2003.pdf, ενώ αντίγραφο της υπάρχει αρχειοθετημένο εδώ).

Όλα τα παραπάνω στηρίζονται, όχι σε εικασίες, αλλά σε επιστημονικά τεκμηριωμένα, μετρήσιμα δεδομένα και αναλύσεις αυτών.

Κινούμενες ηλεκτρομαγνητικές δίνες στην Πεντέλη... Αλήθεια, δεν είναι ενδιαφέρον το ότι η όλη ιστορία της Πεντέλης ξεκίνησε το 1969 έπειτα από πληροφορίες περί ύπαρξης «κινούμενων μαγνητικών πηγών» στην περιοχή της σπηλιάς (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ);

Κάποιο μέλος της ΕΠΕΑΝ, χημικός νομίζω, ο οποίος εργαζόταν ή εκπαιδευόταν στον "Δημόκριτο", μας έφερε την πρώτη ενδιαφέρουσα πληροφορία. Δε θυμάμαι αν προερχόταν από τον "Δημόκριτο" σαν υπηρεσία, ή απλώς από άτομα που δούλευαν εκεί, αλλά έτσι κι αλλιώς δεν είχε σημασία. Αυτό που είχε σημασία είναι ότι μας δινόταν η πρώτη ευκαιρία για μια οργανωμένη επιτόπια έρευνα. Σύμφωνα με τον πληροφοριοδότη μας, στην περιοχή της Σπηλιάς είχαν παρατηρηθεί "κινούμενες μαγνητικές πηγές", ή κάτι σχετικό, καθώς και ακαθόριστα οπτικά φαινόμενα που θα μπορούσαν να σχετίζονται με ΑΤΙΑ.

Αλλά, πώς δημιουργούνται οι ηλεκτρομαγνητικές αυτές δίνες; Και πώς οι διακυμάνσεις του σχετικά ασθενούς μαγνητικού πεδίου της Γης θα μπορούσαν να απελευθερώνουν την τεράστια ενέργεια που απαιτείται προκειμένου να πυροδοτούνται σεισμοί; Οι τεχνικότητες του όλου θέματος περιγράφονται στη διεύθυνση http://www.copernicus.org/EGU/nhess/3/2003/3/nhs-3-171.pdf (αντίγραφο υπάρχει αρχειοθετημένο εδώ). Στην εργασία αυτή εξηγείται το πώς οι διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου, σε κάποιες περιπτώσεις, δε συνιστούν επακόλουθο των σεισμικών δονήσεων, αλλά γενεσιουργό αιτία. Αναλύεται επίσης το πώς οι διακυμάνσεις του ήπιου γεωμαγνητικού πεδίου μπορούν να δημιουργήσουν στη Λιθόσφαιρα πανίσχυρες ηλεκτρομαγνητικές δίνες, έντασης πολλών δεκάδων χιλιάδων Ampere στο κέντρο τους.

Ας ξεφύγουμε, όμως, από τις πολλές και περίπλοκες τεχνικότητες. Ούτως ή άλλως, τα θέματα της σεισμικής δραστηριότητας και του γεωμαγνητισμού απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν ως επαρκώς κατανοητά, όπως παραδέχονται όλοι οι σοβαροί επιστήμονες. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, μόνο τα ευρέως αποδεκτά, τεκμηριωμένα συμπεράσματα και μετρήσεις. Και πάλι, δυστυχώς και για εσάς και για εμάς, το θέμα το οποίο συζητάμε είναι ιδιαίτερα δαιδαλώδες. Αυτό εξηγεί την ελαφρά χαοτικότητα της παρούσας ενότητας, καθώς και τα δεκάδες συνοδευτικά link.

Στην τελευταία εργασία που αναφέραμε, γίνεται λόγος για τα λεγόμενα «τελλουρικά ρεύματα» («μαγνητοτελλουρικά» και «Δυνάμεις Lorentz», είναι ομοειδείς όροι). Πρόκειται για ηλεκτρικά ρεύματα και ηλεκτρομαγνητικά κύματα, των οποίων η γένεση θεωρείται ότι λαμβάνει χώρα στην Ιονόσφαιρα. Τα ρεύματα αυτά διατρέχουν υπογείως τη Γη (φτάνοντας, ανάλογα με τη σύσταση του υπεδάφους, και πολύ κοντά στην επιφάνεια), ενώ η ηλεκτρική τους ένταση μπορεί να ανέρχεται σε χιλιάδες Ampere. Αν και οι ιδιότητες των τελλουρικών ρευμάτων δεν έχουν αποσαφηνιστεί επαρκώς, αυτά θεωρούνται υπεύθυνα για πλήθος φυσικών φαινομένων (http://www.physics4u.gr/news/2002/scnews713.html). Αλλά και οι παραφυσικές προεκτάσεις των υπογείων αυτών ρευμάτων έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαφόρων θεωριών, μιας και η διάδοση τους μέσω του υπεδάφους έχει συσχετιστεί με αρκετά παραφυσικά φαινόμενα (Ley lines, αγρογλυφικά, θεάσεις UFO και πολλά άλλα). Για τα προηγούμενα υπάρχουν αμέτρητες παρατηρήσεις, πληροφορίες και αναλύσεις. Εκείνο που έχει σημασία για το θέμα μας, και για τον υποτιθέμενο μαγνητικό δίαυλο της Πεντέλης συγκεκριμένα, είναι το γεγονός ότι τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα των τελλουρικών ρευμάτων ανήκουν στην μπάντα των «Ακραία Χαμηλών Συχνοτήτων» («Ultra Low Frequencies» – ULF) και κυρίως των «Εξαιρετικά Χαμηλών Συχνοτήτων» – «Extremely Low Frequency» – ELF (βασικά στοιχεία για τα τελλουρικά ρεύματα δίδονται εδώ: http://encyclopedia.thefreedictionary.com/telluric current). Και τα κύματα ELF, εκτός του ότι συγκεντρώνουν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ιδιότητες, φαίνεται να διατηρούν μία ιδιαίτερη σχέση με την Πεντέλη.

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ