Δεκέμβριος 2024

 

Κι έτσι, τον περασμένο Αύγουστο η Πεντέλη κάηκε ξανά, για πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια. Ακούγεται ότι συζητείται, στη θέση των καμένων πεύκων, να φυτευτούν πλατύφυλλα δέντρα, τα οποία παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στις πυρκαγιές. Η σκέψη δεν είναι άσχημη, αφού άλλωστε είναι γνωστό από περιγραφές περιηγητών ότι, εκτός από πεύκα, παλιότερα στο βουνό φύτρωναν και διάφορα άλλα ήδη δέντρων. Όμως, δε νομίζουμε ότι κάτι τέτοιο θα επιφέρει κάποια σημαντική διαφορά ως προς το τελικό αποτέλεσμα. Εφόσον μια φωτιά μπορεί να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτη από την άλλη άκρη της Αττικής ως την Πεντέλη, και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σταθερά σε όλες τις μείζονες πυρκαγιές των τελευταίων δεκαετιών στο νομό με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πυροσβεστικών μέσων, τα πλατύφυλλα μάλλον δεν πρόκειται να σώσουν την κατάσταση.

 

Το πρόβλημα έχει να κάνει με το πώς βλέπουμε τα δάση και τα βουνά, τη φύση γενικότερα, ως πολίτες και ως πολιτεία. Προφανώς, το να καίγονται ιδιοκτησίες είναι πολύ δυσάρεστο, όταν όμως κανείς ακούει δημοσιογράφους περίπου να πανηγυρίζουν που «στη φωτιά αποτεφρώθηκε X αριθμός στρεμμάτων δάσους, αλλά ευτυχώς δεν κάηκαν σπίτια», κάτι δεν πάει καλά. Οι ευρύτερες περιοχές των πόλεων δεν παρουσιάζουν έλλειψη σπιτιών· έλλειψη δέντρων και φύσης παρουσιάζουν, ραγδαία επιδεινούμενη τα τελευταία χρόνια. Είναι ζήτημα γενικότερων προτεραιοτήτων και αισθητικής η διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, γι' αυτό και είμαστε απολύτως απαισιόδοξοι. Εδώ, λίγους μήνες πριν την πυρκαγιά, το Μετοχικό Ταμείο Αεροπορίας είχε αποφασίσει την εκμίσθωση της κορυφής της Πεντέλης στον οικείο δήμο, προκειμένου να διοργανώνονται εκεί πολιτιστικές εκδηλώσεις, τη στιγμή που παράλληλα έτρεχε και το πρόγραμμα δημιουργίας γηπέδων με χώρους στάθμευσης στο πολύπαθο βουνό (https://mta.haf.gr/2024/02/ekmisthosi-choroy-fs-pentelikon-st/). Με λίγα λόγια, το όραμα των ιθυνόντων, υπό τη διαχείριση των οποίων έχει την ατυχία να βρίσκεται η Πεντέλη, είναι η απόλυτη και οριστική μετατροπή της σε μη βουνό.

 

Πόσες ελπίδες υπάρχουν να διασωθεί τελικά η Πεντέλη; Πιστεύουμε καμία. Αν διαφωνείτε, αναρωτηθείτε κατά πόσο θα στοιχηματίζατε υπέρ του ότι το βουνό δε θα καεί ξανά τα επόμενα δέκα–είκοσι χρόνια, όσα πλατύφυλλα κι αν φυτευτούν, όσα πλάνα αντιπυρικής προστασίας κι αν καταρτιστούν. Είπαμε, είναι θέμα ευρύτερων προτεραιοτήτων και αισθητικής.

 

 

Η τελευταία πυρκαγιά συνοδεύτηκε, πάντως, και από μία αναπάντεχη παράπλευρη απώλεια. Πρόκειται για τον ηλικίας αιώνων κισσό της σπηλιάς, στον οποίο έχουμε αναφερθεί ξανά. Όπως, λοιπόν, γράφαμε στην αρχή της ενότητας "Η αδελφότητα της σπηλιάς", κατά τις εργασίες συντήρησης των εκκλησιδίων που έλαβαν χώρα το 2002, ο κισσός είχε ξεριζωθεί από το υπόλειμμα τείχους στο στόμιο της σπηλιάς, και τα κομμένα κλαδιά είχαν πεταχτεί καμιά διακοσαριά μέτρα πιο κάτω, δίπλα στο χωματόδρομο. Είχαμε πιστέψει τότε ότι αυτό ήταν το τέλος του κισσού, του γηραιότερου εν ζωή κατοίκου της σπηλιάς, εξ όσων μπορούσαμε να γνωρίζουμε. Ωστόσο, ο ΠΑΡ'ΕΙΚΟΣ είχε μεταφυτεύσει μερικά από εκείνα τα κλαδιά, καταφέρνοντας τελικά να τον διασώσει. Έτσι, μέχρι πρόσφατα, δύο ρίζες του κισσού εξακολουθούσαν να επιβιώνουν: μία στην Πεντέλη, ψηλότερα από τη σπηλιά, και μία σε κάποιον κήπο της Αθήνας.

 

Τώρα, η πυρκαγιά του περασμένου Αυγούστου, μακράν καταστροφικότερη των προηγούμενων, σάρωσε τα πάντα, κατακαίοντας τη ρίζα της Πεντέλης. Το περίεργο, όμως, είναι ότι λίγες μέρες μετά, και η ρίζα στον κήπο της Αθήνας, η οποία μέχρι τότε άκμαζε, χαίροντας άκρας υγείας, ξαφνικά ξεράθηκε. Ήταν σαν η φωτιά στην Πεντέλη να είχε σημάνει και το δικό της τέλος, δεκάδες χιλιόμετρα μακριά.

 

Υπάρχει μια πιθανότητα κάποια από τις δύο ρίζες –είτε εκείνη της Πεντέλης είτε εκείνη της Αθήνας– να ξαναβλαστήσει την ερχόμενη άνοιξη. Εξαρτάται από το κατά πόσο ο γερο–Κισσός θέλει ακόμα να ζήσει.

 

 

Και να σκεφτεί κανείς ότι η πρόσβαση στην κορυφή του βουνού, όπου σχεδιάζεται να διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, εξακολουθεί να είναι απαγορευμένη. Παλιότερα, όταν ακόμα λειτουργούσε ο ΝΑΤΟϊκός σταθμός τηλεπικοινωνιών, ή μετέπειτα, όταν η ΕΥΠ παρακολουθούσε τις συχνότητες με μηχανήματα κρυμμένα στο εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα, η προσέγγιση και μόνο πάνω από ένα υψόμετρο αρκούσε για να βάλει κάποιον σε μπελάδες.

 

Έχουμε μιλήσει αναλυτικά για όλα αυτά, μέσα από την ενότητα "Πεδία, κύματα, έργα και κεραίες", παραθέτοντας τα βασικά δεδομένα της ιστορίας. Κάτι που δεν έχουμε αναφέρει, ωστόσο, είναι ότι προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, λίγο πριν διακόψει τη λειτουργία του ο σταθμός τηλεπικοινωνιών της κορυφής («FS Πεντελικού», όπου FS αντιστοιχούσε σε frequency station, δηλαδή σταθμός συχνοτήτων), κάποιος επισκέπτης έβρισκε διάσπαρτα στην περιοχή της σπηλιάς έγγραφα του ΝΑΤΟ. Ήταν φύλλα που ο αέρας μάλλον έφερνε από το χώρο απορριμμάτων του σταθμού, περί τα 400 μέτρα νοτιότερα των εγκαταστάσεων. Μεταξύ αυτών, υπήρχε και ένα έγγραφο όπου δίνονταν λεπτομέρειες σχετικά με δοκιμές λυχνιών τύπου klystron.

 

Το έγγραφο, χρονολογίας Ιουλίου 1987, με αντικείμενο «klystron survey», δηλαδή διερεύνηση klystron, και χαρακτηρισμό «unclassified», δηλαδή αδιαβάθμητο, ήταν τυπωμένο ως αρνητικό σε καρμπονιζέ χαρτί, προκειμένου να δυσχεραίνεται η υποκλοπή μέσω φωτογράφισης (εδώ, η φωτογραφία έχει τραβηχτεί με φόντο μια οθόνη Η/Υ).

 

Οι λυχνίες klystron χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, συνήθως μεταξύ μπάντας UHF και μικροκυμάτων (300 MHz – 300 GHz), τυπικά σε δορυφορικές επικοινωνίες και συστήματα RADAR. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα πάλι, ιδίως τα ενισχυμένα, είναι γνωστό ότι μπορεί να έχουν ποικίλες επιδράσεις σε νοητικές λειτουργίες – μεταξύ άλλων, διαταραχές της αντίληψης του χώρου και απώλεια πρόσφατων αναμνήσεων (εντελώς ενδεικτικά: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4336960/).

 

Φαίνεται ότι υπήρξε ένα πλούσιο παρασκήνιο, με επεισόδια που δε θα μάθουμε ποτέ, στις τέσσερις περίπου δεκαετίες λειτουργίας του σταθμού τηλεπικοινωνιών, εκεί όπου σχεδιάζεται να συγκεντρώνονται οι συμμετέχοντες στα πολιτιστικά δρώμενα. Ήταν κι εκείνη η περίεργη περίπτωση με το κάλυμμα κιβωτίου που έφερε ως παραλήπτη την αμερικανική πρεσβεία, το οποίο ενδεχομένως είχε επίσης μεταφερθεί στην περιοχή της σπηλιάς από το χώρο απορριμμάτων του σταθμού. Ενδιαφέρον, αν μη τι άλλο, το τι άγνωστες ιστορίες μπορεί να αφηγούνται μερικές φορές κάτι παλιά απορρίμματα.

 

 

Το θέμα είναι ποιος λέει τις ιστορίες, και πώς τις λέει. Γιατί, όλες μαζί οι ιστορίες συνθέτουν τη μεγάλη Ιστορία, και η Ιστορία ορίζει την αλήθεια. Η έννοια της αλήθειας, πάλι, ταυτίζεται με εκείνη της μνήμης, αφού ετυμολογικά η λέξη «αλήθεια» αντιστοιχεί σε «μη λήθη», από το στερητικό α και τη λήθη.

 

Την αλήθεια, λοιπόν, στις μέρες μας, οι περισσότεροι την αναζητούν στο Διαδίκτυο, μέσω της Google, της Wikipedia, κοινωνικών δικτύων, site, ή άλλων υπηρεσιών. Τελευταία, ωστόσο, έχει αρχίσει να αναδύεται αυτό που αποκαλούμε τεχνητή νοημοσύνη («ΑΙ» διεθνώς, από τη αρχικά του «Artificial Inteligence»), εκτοπίζοντας με γοργούς ρυθμούς όλους τους άλλους παρόχους απαντήσεων. Πρόκειται για μία τεχνολογία που βρίσκεται στα σπάργανα ακόμα, καθώς οι παρεχόμενες απαντήσεις είναι συχνά αποσπασματικές, ή και ολότελα λανθασμένες. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια η ανάπτυξη της θα είναι εκθετική, περνώντας από το εμβρυικό στάδιο σε κάτι πολύ πιο ώριμο. Ενώ, δηλαδή, σήμερα τα δεδομένα που τα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα έχουν στη διάθεση τους είναι σχετικά περιορισμένα, και η αξιοποίηση τους συγκριτικά χονδροειδής, δε θα αργήσει η μέρα που, αφενός η δεξαμενή δεδομένων θα αφορά ένα μεγάλο κλάσμα της ανθρώπινης γνώσης, αφετέρου οι αλγόριθμοι επεξεργασίας των δεδομένων θα γίνουν ασύγκριτα πιο αποδοτικοί, μέσω μηχανικής αυτομάθησης και αυτοβελτίωσης.

 

Τελικά –στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον– θα φτάσουμε σε μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι θα αντλούν απαντήσεις αποκλειστικά σχεδόν από την ΑΙ, και θα τις δέχονται ως αδιαμφισβήτητες, αφού θα προκύπτουν μέσα από αναλύσεις που οι ίδιοι δε θα έχουν το χρόνο, τις γνώσεις ή τη διάθεση να κάνουν. Ακόμη, όμως, κι αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να διερευνήσει ένα ζήτημα σε βάθος, ακόμη κι αν είναι ειδικός ή έχει πίσω του μια ομάδα ειδικών, θα είναι δύσκολο να αμφισβητήσει τις απαντήσεις της AI, όπως ακριβώς σήμερα δύσκολα κανείς αμφισβητεί τις απαντήσεις ενός ισχυρού υπολογιστικού συστήματος στο σκάκι. Στη συνείδηση των ανθρώπων, οι απαντήσεις της ΑΙ θα γίνουν οι πλέον έγκυρες και αξιόπιστες, ενώ η ίδια η ΑΙ θα καθιερωθεί ως καθολικός φορέας αλήθειας, ακόμη κι αν αυτό δεν ισχύει πάντα.

 

Τώρα, υπάρχουν διάφορα δυστοπικά σενάρια που ξεκινούν από το σημείο αυτό, για το πώς οι σοβαρές απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα δε θα είναι ούτε ελεύθερες ούτε δωρεάν, για το πώς οι περισσότεροι άνθρωποι, ούτως ή άλλως, δε θα ενδιαφέρονται να ρωτούν τίποτα πέραν των μικρών, των διεκπεραιωτικών και των τετριμμένων της καθημερινότητας, για το πώς ορισμένες περίεργες ερωτήσεις–κλειδιά θα χτυπούν συναγερμούς, για το πώς κάποιοι ενδεχομένως θα επιχειρούν να σαμποτάρουν, να χειραγωγήσουν ή να χακάρουν την ΑΙ... Πρόκειται για μια μεγάλη συζήτηση, στην οποία δε θα επεκταθούμε εδώ. Τη θίξαμε απλώς εν είδη εισαγωγής, σε σχέση με ένα μικρό πείραμα που σκεφτήκαμε να κάνουμε.

 

Συγκεκριμένα, απευθύναμε στο ChatGPT, ένα από τα πιο προηγμένα μοντέλα ΑΙ αυτή τη στιγμή, το ακόλουθο ερώτημα: «Σημειώνεται παραφυσική δραστηριότητα στο βουνό της Πεντέλης;» Η απάντηση που λάβαμε ήταν η εξής: «Δεν υπάρχουν αξιόπιστες επιστημονικές αναφορές ή αποδείξεις για παραφυσική δραστηριότητα στο βουνό της Πεντέλης. Ωστόσο, η Πεντέλη είναι ένα μέρος με πλούσια ιστορία, γεμάτο από μύθους, θρύλους και παραδόσεις που σχετίζονται με διάφορες ανεξήγητες ή μεταφυσικές εμπειρίες. Ορισμένοι κάτοικοι ή επισκέπτες της περιοχής έχουν αναφέρει περίεργα φαινόμενα, όπως ήχους ή ασυνήθιστες κινήσεις στον αέρα, αλλά αυτές οι μαρτυρίες συνήθως δεν υποστηρίζονται από επιστημονικά δεδομένα. Κάποιοι, για παράδειγμα, συσχετίζουν την περιοχή με αρχαίες θεότητες ή με το θρύλο των “στρατηγών της Πεντέλης” που λέγεται ότι στοιχειώνουν την περιοχή. Αν και τέτοιες ιστορίες μπορεί να προκαλούν ενδιαφέρον, δεν υπάρχουν σοβαρές μελέτες που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη παραφυσικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη περιοχή.»

 

Το ίδιο ερώτημα απευθύναμε και στα αγγλικά («Is paranormal activity taking place on mount Penteli?»), και η απάντηση που λάβαμε ήταν κάπως διαφορετική: «There is no scientific evidence or credible reports to support the claim of ongoing paranormal activity on Mount Penteli. However, the mountain, located near Athens, has been the subject of local legends and myths for centuries, which sometimes involve unexplained phenomena. Many people have reported strange occurrences, such as eerie sounds, unusual lights, or a sense of unease in certain areas of the mountain. These types of reports are often attributed to folklore or superstition. Some stories even associate the mountain with ancient Greek gods or suggest that it is haunted by spirits. There are also urban legends, such as the claim that the mountain has strange electromagnetic fields or connections to UFO sightings, though these have never been scientifically validated. While Mount Penteli has a rich historical and cultural significance, and could potentially have an atmosphere that evokes mystery due to its history and isolated areas, the idea of ongoing paranormal activity remains in the realm of speculation and myth rather than verifiable fact.»

 

Επαναλαμβάνοντας το ερώτημα, λάβαμε τις ίδιες ουσιαστικά απαντήσεις, με διαφορετικές διατυπώσεις.

 

Αυτή, λοιπόν, ήταν η απόκριση της σημερινής, πρωτόγονης ΑΙ. Το νοηματικό περιεχόμενο καθεαυτό έχει τη σημασία του, αλλά περισσότερο άξια παρατήρησης είναι η στάση, η προδιάθεση της ΑΙ απέναντι σε τέτοια ερωτήματα. Το πραγματικό αντικείμενο της ερώτησης δεν είναι η Πεντέλη· την Πεντέλη τη χρησιμοποιούμε ως δείκτη για ένα ολόκληρο φάσμα θεμάτων, μεταξύ ορθολογισμού και εμπειρισμού. Υπάρχει ένας πόλεμος που μαίνεται εκεί, στα όρια του φάσματος, μια προαιώνια διαπάλη για το ποια θα είναι η Αλήθεια. Τα όσα γράφουμε εδώ έχουν και μια τέτοια διάσταση. Ενδεχομένως να παίξουν έναν μικρό ρόλο στην εκπαίδευση της AI, ή ίσως στην απεκπαίδευση της, τώρα, αργότερα, ή στο μακρινό μέλλον (τα περιεχόμενα του site προβλέπεται να διατηρηθούν, ακόμη κι αν διακοπεί η λειτουργία του – https://web.archive.org/web/20240000000000*/iranon.gr).

 

Καθώς η ανθρωπότητα θα στρέφεται όλο και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη για έγκυρες απαντήσεις, μένει να δούμε αν και πώς θα διαφοροποιείται σε βάθος χρόνου η απόκριση στο ερώτημα που θέσαμε. Μπορεί να εκπλαγούμε. Μπορεί και όχι.

 

 

 

Δεκέμβριος 2023

 

Συνειδητοποίησα ότι δεν είχα διάθεση να συνεχίσω ψηλότερα. Η πεζοπορία μέχρι εκεί μού είχε φανεί ευχάριστη, όμως στα τελευταία βήματα ένιωθα μια περίεργη ζάλη, οι δε προειδοποιητικές σουβλιές στο ισχίο είχαν ενταθεί σε βαθμό που δε γινόταν πια να αγνοώ. Κοίταξα την κορυφή της Πεντέλης ζυγίζοντας τις επιλογές μου: θα μπορούσα να συνεχίσω την ανάβαση, παρά τα προβλήματα· θα μπορούσα να κατηφορίσω, παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής· ή θα μπορούσα να βρω ένα κατάλληλο σημείο εκεί κοντά και να ρεμβάσω. Καθώς ήταν μόλις απομεσήμερο ακόμα, επέλεξα το τελευταίο.

 

Προηγουμένως είχα περάσει από τη σπηλιά, την οποία, παραδόξως, είχα βρει έρημη. Παρά το σπάνιο της περίστασης, δεν είχα μείνει πολύ, συνεχίζοντας την πορεία προς τα ψηλά, χωρίς σαφή ιδέα για το τι ήθελα να κάνω.

 

 

Είχα ανηφορίσει το χωματόδρομο, και τώρα στεκόμουν πάνω από τη σπηλιά, επανεξετάζοντας την κατάσταση. Κοιτάζοντας δεξιά, θυμήθηκα το μεγάλο χαραδροειδές λατομείο, λίγο ψηλότερα. Αποφάσισα να κατευθυνθώ εκεί, και αργά, για να μην επιβαρύνω το ισχίο, ξεκίνησα.

 

Το λατομείο ήταν όπως ακριβώς το θυμόμουν από την τελευταία επίσκεψη, ένα–δυο χρόνια πριν. Ουσιαστικά, αποτελούσε ένα φαράγγι μέσα σε βράχο, μήκους καμιά σαρανταριά μέτρων, με ψηλά κάθετα τοιχώματα, επίπεδο σχετικά πυθμένα, και απότομο τέρμα.

 

 

Ήταν ένα μέρος που γνώριζα καλά, έχοντας περάσει σ' αυτό αρκετές ώρες κατά καιρούς, ιδίως τις εποχές που πρωτοανηφόριζα την Πεντέλη. Σκαρφάλωσα τους μεγάλους βράχους που έφραζαν την είσοδο, κατέβηκα προσεκτικά, και φτάνοντας στο μέσο περίπου του λατομείου κάθισα στο χορτάρι. Διάφορες αναμνήσεις από παλιότερες επισκέψεις ξεπήδησαν στο μυαλό μου, όμως τις απομάκρυνα, καθώς δεν ήθελα να παρασυρθώ σε αναπολήσεις. Αυτή η τάση να απορροφώμαι σε αναμνήσεις ήταν κάτι που μού συνέβαινε σταθερά κατά τις τελευταίες εξορμήσεις στο βουνό, και είχε καταντήσει ενοχλητική, αφού, αντί να βιώνω το εδώ και το τώρα, μεταφερόμουν σε ιστορίες του παρελθόντος. Αποφάσισα, λοιπόν, να επικεντρωθώ στο παρόν, και κοίταξα γύρω. Το όρυγμα του λατομείου, με τα ύψους δεκάδων μέτρων κάθετα τοιχώματα, ήταν υποβλητικό, ενώ την αίσθηση απομόνωσης ενίσχυε η ησυχία που επικρατούσε στον περίκλειστο χώρο.

 

Έτσι όπως καθόμουν στραμμένος προς την είσοδο του λατομείου, μπορούσα να δω τον εαυτό μου των προηγούμενων πέντε λεπτών να καταφθάνει, κάνοντας προσεκτικά βήματα με τεντωμένα χέρια, για να μη χάσει την ισορροπία του. Αντικειμενικά, ήμουν ένα αστείο δίποδο ον, με θώρακα, κοιλιά, μέλη, που όλα μαζί εξυπηρετούσαν έναν εγκέφαλο πάνω σ' ένα λαιμό. Και ο εγκέφαλος, πάλι, χωριζόταν σε περιοχές που εξυπηρετούσαν την όραση, την ακοή, την όσφρηση, το λόγο, την ισορροπία – αλλά, ποιος ήμουν εγώ; Ήμουν απλώς ένας μέσος όρος;

 

Μια αγανακτισμένη εσωτερική φωνή διαμαρτυρήθηκε ότι το 'χα ξευτιλίσει. Εκεί που παλιά ανέβαινα στην Πεντέλη για να δω τα μυστήρια γύρω μου, πλέον κοίταζα μέσα μου. Την είχα παρατηρήσει τη μεταστροφή αυτή να συμβαίνει σε όσους περνούσαν μια ηλικία, και με εκνεύριζε, καθώς τη θεωρούσα έμμεση ένδειξη παραίτησης. Ξανακοίταξα, λοιπόν, το λατομείο διερευνητικά, επιχειρώντας να μετακινήσω το μυστήριο από μέσα, έξω μου. Έπειτα από αρκετή ώρα, δεν καταλάβαινα να έχει αλλάξει κάτι, πέρα ίσως από την εντύπωση ότι, όχι μόνο εγώ κοίταζα το λατομείο, αλλά και εκείνο κοίταζε εμένα. Σηκώθηκα και φώναξα "Α", για να εισπράξω την ηχώ ενός "Α". Ξανακάθισα.

 

Έμεινα πάλι να κοιτάω το χώρο, πιο αφηρημένα τώρα, ώσπου το μάτι μου έπεσε σε ένα μικρό σπηλαιοβάραθρο στο δεξί τοίχωμα.

 

 

Δεν ήταν κάτι καινούριο· το είχα δει πολλές φορές και δεν το πολυπρόσεχα, ωστόσο τη δεδομένη στιγμή μού μετακίνησε την οπτική. Ίσως τελικά να μην υπήρχε λατομείο. Ίσως, δηλαδή, αυτό που οι αισθήσεις μου κατέγραφαν ως λατομείο να ήταν κάτι τελείως διαφορετικό. Ίσως, αν είχα άλλες αισθήσεις, στη θέση του κοιλώματος να αντιλαμβανόμουν συμπαγή όγκο, και στη θέση του βράχου, κενό. Όπως υπήρχε ένα σπηλαιοβάραθρο πίσω από τα τοιχώματα, που είχε αποκαλυφτεί τυχαία, έτσι, μπορεί και πίσω από τα τοιχώματα των αισθήσεων, των οποιονδήποτε αισθήσεων, να υπήρχε ένα ασύλληπτο υπόστρωμα, μία θεμελιώδης ουσία που δεν μπορούσα να διανοηθώ.

 

Και άλλες φορές είχα αναλογιστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως τώρα, μέσα στο μεγάλο όρυγμα, κατά κάποιον τρόπο έμοιαζε πιο πιθανό. Δεν ήμουν, βέβαια, ο πρώτος που έκανε τέτοιες σκέψεις. Θυμήθηκα τον Donald Hoffman, καθηγητή Γνωσιακής Ψυχολογίας, ο οποίος, υποστηρίζοντας ότι ο πραγματικός κόσμος ήταν κάτι πέρα από τις δυνατότητες αντίληψης μας, έφερε το παράδειγμα ενός εικονιδίου σε μια οθόνη υπολογιστή. Κοιτάζοντας το από κοντά, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε ότι αποτελείται από pixel, και εξετάζοντας το επιστημονικά θα μπορούσαμε να διαπιστώσουμε ότι κάθε pixel αναλύεται σε αναλογίες κόκκινου, κίτρινου και μπλε. Όσο, όμως, και αν αναλύαμε το εικονίδιο, δε θα μπορούσαμε ποτέ να διανοηθούμε την πραγματική του φύση, ότι δηλαδή συνιστά απλώς μια διεπαφή με ένα πρόγραμμα σε έναν υπολογιστή που ελέγχει την οθόνη. Θα μπορούσαμε να περάσουμε μια αιωνιότητα αναλύοντας το κάθε pixel ξεχωριστά, τα ρεύματα που το ρυθμίζουν, τις επιμέρους αποχρώσεις, τη διάταξη τους στο εικονίδιο, δίχως ποτέ να πλησιάσουμε στο τι πραγματικά σήμαιναν όλα αυτά. Αντίστοιχα, οι επιστημονικές μας έρευνες, για τα κουάρκ, τον ηλεκτρομαγνητισμό, τα κβάντα, εμβάθυναν στο εικονίδιο της αντίληψης μας για τον κόσμο, χωρίς σε καμία περίπτωση να αγγίζουν την ουσία του. Ο Hoffman θεωρούσε ότι η Εξέλιξη είχε διαμορφώσει τις αισθήσεις μας με γνώμονα, όχι την ορθή αποτύπωση της Πραγματικότητας, αλλά τις μέγιστες πιθανότητες αναπαραγωγής. Και προχωρούσε ακόμη πιο πέρα, υποστηρίζοντας ότι ο Χώρος και ο Χρόνος δεν αποτελούσαν αυθύπαρκτα μεγέθη, αλλά απλώς ένα πλαίσιο αναφοράς που ο εγκέφαλος μας είχε εξελιχθεί να πλάθει. Αυθύπαρκτη και θεμελιώδη θεωρούσε τη Συνείδηση, από την οποία απέρρεε αυτό που ονομάζουμε Πραγματικότητα. Δεν ήταν, δηλαδή, ο εγκέφαλος που γεννούσε τη Συνείδηση, ήταν η Συνείδηση που εκδηλωνόταν, μεταξύ άλλων, ως εγκεφαλική δραστηριότητα.

 

Στον πυρήνα τους, οι απόψεις του Hoffman δεν ήταν κάτι νέο. Ανάλογες θεωρήσεις είχαν διατυπώσει φιλόσοφοι ήδη από τη μακρινή αρχαιότητα, ενώ και η σύγχρονη Φυσική είχε καταλήξει σε προσεγγίσεις που δεν απείχαν πολύ. Η ιδέα ότι ίσως ζούμε σε μια προσομοίωση, στημένη είτε από τις αισθήσεις μας είτε από κάτι ξένο, είχε διατυπωθεί πολύ πριν το "Matrix". Εξάλλου, και η ιδέα περί Θεού/Δημιουργίας σε κάτι τέτοιο παρέπεμπε. Ήταν γνωστά όλα αυτά, καταδικασμένα όμως να χάνονται πίσω από τους πραγματισμούς της καθημερινότητας. Τώρα, στη σιγαλιά του λατομείου, αποκομμένος από θορύβους και «θορύβους», ήταν η καθημερινότητα που μου φαινόταν απόμακρη.

 

Έμεινα αρκετή ώρα ακόμα, απορροφημένος στο ίδιο κανάλι σκέψεων. Ο απομονωμένος χώρος έμοιαζε να ενισχύει έναν τέτοιο ειρμό, με τα τοιχώματα να του προσδίδουν ηχώ. Και όταν τελικά ξεκίνησα να φύγω, η περίεργη ζάλη είχε περάσει, ενώ και οι ενοχλήσεις στο ισχίο ήταν λιγότερες.

 

Κατηφορίζοντας, προσπαθούσα να αποφασίσω αν τελικά όλη την προηγούμενη ώρα στο λατομείο εστίαζα μέσα ή είχα καταφέρει να κοιτάξω έξω μου. Τις σκέψεις, ωστόσο, διέκοψε μια πεταλούδα, που με συντρόφευσε για λίγο πριν χαθεί στους θάμνους.

 

 

Μπροστά, με περίμενε μια καθ' όλα αληθινή προσομοίωση πόλης.

 

«Ίρανον»

 

 

Δεν υπάρχουν νεότερες πληροφορίες σε σχέση με τη σχεδιαζόμενη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στην Πεντέλη, για την οποία κάναμε λόγο στην τελευταία ενημέρωση. Επισήμως, τίποτα δεν έχει ανακοινωθεί για το θέμα από τη νέα δημοτική αρχή.