Την άνοιξη του 1998, κάποιος από την παρέα υποχρεώθηκε να διαμείνει για διάστημα δέκα περίπου μηνών στη Ρόδο. Ενοικίασε, λοιπόν, ένα ήσυχο διαμέρισμα σε μία απόμερη γωνιά της πόλης και ξεκίνησε, παράλληλα με τις λοιπές ασχολίες του, να εξερευνά τις ομορφιές του νησιού. Το διαμέρισμα διέθετε ένα βολικό μπαλκόνι με ανεμπόδιστη θέα προς τη θάλασσα, στο οποίο ο ένοικος συνήθιζε να κάθεται πολλές βραδιές, πίνοντας το ποτό του και απολαμβάνοντας τον ανοιχτό ορίζοντα.
Ήταν κατά το καλοκαίρι όταν παρατήρησε για πρώτη φορά ένα περίεργο φαινόμενο, κοιτάζοντας προς τη θαλάσσια περιοχή μπροστά από τη συνοικία της πόλης που ονομάζεται "Καρακόνερο": κατά περιόδους, στο σκούρο φόντο της νυκτερινής θάλασσας διαγραφόταν αχνά μία λευκοκίτρινη κουκκίδα φωτός, κινούμενη με μεγάλη ταχύτητα και σε ευθεία γραμμή. Μια προσεκτική ματιά είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο το φως αυτό να προερχόταν από κάποιο μακρινό αεροπλάνο, και το μάτι να μπερδευόταν συγχέοντας τον σκοτεινό ορίζοντα του ουρανού με τον ακόμη πιο σκοτεινό ορίζοντα της θάλασσας. Άλλωστε, η ταχύτητα κίνησης του φωτός ήταν τέτοια που υπερέβαινε κατά πολύ την όποια ταχύτητα οποιουδήποτε μακρινού αεροπλάνου, πολιτικού ή μαχητικού, ενώ η απουσία κάθε θορύβου απέκλειε ούτως ή άλλως ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αν μη τι άλλο, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία ότι το περίεργο εκείνο φως βρισκόταν κοντά στο επίπεδο της θάλασσας. Το ενδεχόμενο να προερχόταν από κάποιο ταχύπλοο σκάφος ήταν εξίσου απίθανο, αφού, με υπολογιζόμενη απόσταση παρατήρησης περί τα τρία χιλιόμετρα, κανένα ταχύπλοο δε θα μπορούσε να παρουσιάζει τη φαινόμενη ταχύτητα κίνησης της φωτεινής κουκκίδας, η δε θάλασσα δεν άφριζε καθόλου στο διάβα της, και υπήρχε πάντα και η έλλειψη του παραμικρού ήχου.
Το θέαμα επαναλήφθηκε αρκετές φορές, και το μοτίβο ήταν πάντα ίδιο: κατά ακανόνιστες χρονικές περιόδους –μεσολαβούσαν από λίγες ημέρες ως και αρκετές εβδομάδες– η αχνή, λευκοκίτρινη κουκκίδα διέσχιζε τη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή, κινούμενη πάντα σε ευθεία γραμμή, από διαφορετικό σημείο εκκίνησης προς διαφορετική κάθε φορά κατεύθυνση, με την ίδια πάντα πολύ μεγάλη ταχύτητα, εξαφανιζόμενη απότομα μετά από δύο έως πέντε δευτερόλεπτα. Σε αρκετές περιπτώσεις ακολουθούσε, έπειτα από διάστημα ενός με δύο λεπτών, επανεμφάνιση της κουκκίδας σε διαφορετικό σημείο και με κατεύθυνση διαφορετική από την προηγούμενη, αλλά με ανάλογα λοιπά χαρακτηριστικά. Λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος που η κουκκίδα γινόταν ορατή, αλλά και της μεγάλης της ταχύτητας, ήταν αδύνατο να διαπιστωθεί κατά πόσο αυτή βρισκόταν στην επιφάνεια, λίγα μέτρα κάτω ή λίγα μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Το βέβαιο ήταν πως, αν επρόκειτο για μία από τις δύο τελευταίες περιπτώσεις, η απόσταση από την επιφάνεια της θάλασσας δε θα πρέπει να ξεπερνούσε τα πέντε μέτρα. Για τους ίδιους λόγους, αλλά και λόγω του ακανόνιστου και απρόβλεπτου της επανεμφάνισης της, η φωτεινή κουκίδα ήταν πολύ δύσκολο να φωτογραφηθεί ή να βιντεοσκοπηθεί, ενώ οποιαδήποτε περαιτέρω διερεύνηση του θέματος απαιτούσε χρόνο και μέσα που δεν υπήρχαν.
Πέρασε καιρός από τότε, ώσπου ένας καλός φίλος που διέμενε μόνιμα στη Ρόδο και γνώριζε την ιστορία μάς ενημέρωσε πως στην ίδια περιοχή όπου η φωτεινή κουκκίδα γινόταν ορατή, το Καρακόνερο Ρόδου δηλαδή, σημειώνονταν τα τελευταία χρόνια συχνοί σχηματισμοί θαλάσσιων ανεμοστρόβιλων, με αποκορύφωμα την 22η Νοεμβρίου 2002, οπότε είχαν κάνει ταυτόχρονα την εμφάνιση τους πέντε τέτοιοι σχηματισμοί, με διαφορετικό μέγεθος και κατεύθυνση κίνησης ο καθένας. Το θέμα είχε δημοσιευτεί σε τοπικές εφημερίδες, ενώ το προηγούμενο διάστημα είχαν φωτογραφηθεί στην περιοχή και άλλοι ανεμοστρόβιλοι. Ορισμένοι αποτυπώνονται στις παρακάτω φωτογραφίες.
|
|
|
|
|
|
|
|
Το φαινόμενο του σχηματισμού στροβίλων στην ατμόσφαιρα, πάνω από ξηρά ή θάλασσα, αποτελεί σπάνιο θέαμα για τους περισσότερους ανθρώπους, συνιστά ωστόσο ένα από τα συνήθη αντικείμενα έρευνας των μετεωρολόγων και των γεωφυσικών, καθώς, πέρα από τις καταστροφικές πολλές φορές συνέπειες και τη μεγάλη ποικιλομορφία εκδήλωσης τους, ο ακριβής μηχανισμός δημιουργίας τους παραμένει άγνωστος, παρά την ανάπτυξη διαφόρων περίπλοκων θεωριών. Έτσι, είναι γνωστό π.χ. ότι η σύγκρουση θερμών αερίων μαζών με ψυχρά υπερθαλάσσια αέρια μέτωπα ευνοεί τη δημιουργία τους, καθώς και ότι στο επίκεντρο τους υπάρχει πάντα μία περιοχή πολύ χαμηλής βαρομετρικής πίεσης. Μαθηματικό, όμως, μοντέλο που να εξηγεί την περιστροφική τους κίνηση και την κάθετη δύναμη που αναπτύσσεται σε σχέση με το επίπεδο περιστροφής, δεν υπάρχει.
Η ποικιλία των μορφών με τις οποίες εκδηλώνονται οι στροβιλισμοί είναι εντυπωσιακή. Υπάρχουν...
| ...μικροί σχετικά στρόβιλοι... |
|
...τεράστιοι στρόβιλοι... |
|
...γιγαντιαίων διαστάσεων στρόβιλοι... |
|
...πολλαπλοί, συνεχόμενοι, φρακταλικοί στρόβιλοι... |
...καθώς και στρόβιλοι πολλών άλλων ακόμα ειδών.
Ανάλογη με την ποικιλομορφία τους είναι και η ποικιλία των ονομάτων που τους αποδίδονται. Έτσι, στα ελληνικά χρησιμοποιούνται οι όροι «ανεμοστρόβιλος», «ρουφήχτρα», «ανεμορούφουλας», «σίφουνας», «κυκλώνας», «αντικυκλώνας», «τυφώνας», ενώ στα αγγλικά αναφέρονται με ονόματα όπως «twister», «maelstrom», «whirlwind», «waterspout», «rotary storm», «Karman clouds», «dust devil», «sandspout», «hurricane», «tornado», «wind eddy», «cyclone», «anticyclone», «typhoon», «vortex» (και σημειώνουμε εδώ μόνο τα πιο συνηθισμένα). Τα ονόματα αυτά, αν και περιγράφουν όλα στροβιλισμούς του ανέμου, δεν είναι ακριβώς συνώνυμα μεταξύ τους, με το «hurricane» π.χ. να αναφέρεται συγκεκριμένα σε τροπικούς κυκλώνες που κινούνται με ταχύτητα μεταξύ 73 και 136 κόμβων την ώρα, τον δε «κυκλώνα» να έχει αριστερόστροφη φορά στο βόρειο ημισφαίριο και δεξιόστροφη στο νότιο, σε αντίθεση με τον «αντικυκλώνα», που έχει δεξιόστροφη στο βόρειο και αριστερόστροφη στο νότιο.
Σε όλα αυτά τα μετεωρολογικά φαινόμενα οι αρχαίοι λαοί απέδιδαν θεϊκή προέλευση και ιδιότητες, εκφράζοντας κατά τον τρόπο αυτό το δέος που τους ενέπνεε η απότομη εμφάνιση και η βιαιότητα με την οποία συνήθως εκδηλώνονται. Ο Τυφώνας, για παράδειγμα, εμφανίζεται ικανός να κατανικήσει ακόμη και τον Δία, όπως περιγράφεται στο παρακάτω απόσπασμα, που προέρχεται από το "Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας" του Pierre Grimal (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ).
Tυφώvας (Τυφών, ώνος)
Ο Τυφώνας ή Τυφέας είναι ένα τερατώδες ον, ο νεότερος γιος της Γαίας και του Τάρταρου. Υπάρχουν ωστόσο παραλλαγές που συνδέουν τον Τυφώνα με την Ήρα και τον Κρόνο. Η Γαία, δυσαρεστημένη από την ήττα των Γιγάντων, διέβαλε τον Δία στην Ήρα και εκείνη πήγε να ζητήσει από τον Κρόνο ένα μέσο να εκδικηθεί. Ο Κρόνος της παρέδωσε δύο αυγά διαποτισμένα από το σπέρμα του. Αν τα έθαβε, από αυτά τα αυγά θα γεννιόταν ένας δαίμονας ικανός να εκθρονίσει τον Δία. Ο δαίμονας αυτός ήταν ο Τυφώνας. Σύμφωνα με άλλη μυθική παράδοση, ο Τυφώνας ήταν γιος της Ήρας, που τον είχε γεννήσει μόνη της, χωρίς τη βοήθεια κανενός αρσενικού στοιχείου, όπως είχε κάμει με τον Ήφαιστο. Η Ήρα έδωσε τον τερατώδη γιο της, για να τον μεγαλώσει, σε έναν δράκοντα, το φίδι Πύθωνας που ζούσε στους Δελφούς. Ο Τυφώνας ήταν κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο και σε άγριο ζώο. Ξεπερνούσε όλα τα άλλα παιδιά της Γης σε μέγεθος και δύναμη. Ήταν μεγαλύτερος από όλα τα βουνά και συχνά το κεφάλι του χτυπούσε στα αστέρια. Όταν τέντωνε τα χέρια του, το ένα έφτανε στην Ανατολή και το άλλο ακουμπούσε στη Δύση και αντί για δάχτυλα είχε εκατό κεφάλια δρακόντων. Από τη μέση και κάτω τον περιέβαλλαν οχιές. Το σώμα του ήταν φτερωτό και τα μάτια του πετούσαν φωτιές. Όταν οι θεοί είδαν το ον αυτό να επιτίθεται στον ουρανό, έφυγαν τρέχοντας μέχρι την Αίγυπτο και κρύφτηκαν μέσα στην έρημο, όπου πήραν μορφές ζώων. Ο Απόλλωνας έγινε γεράκι, ο Ερμής ίβις, ο Άρης ψάρι, ο Διόνυσος τράγος, ο Ήφαιστος βόδι κτλ. Μόνο η Αθηνά και ο Δίας αντιστάθηκαν στο θηρίο. Ο Δίας του έριξε από μακριά κεραυνοβόλα βέλη και, όταν ήρθαν στα χέρια, τον χτύπησε με το ατσάλινο δρεπάνι του. Η πάλη έγινε στο βουνό Κάσιο, στα σύνορα της Αιγύπτου και της Πετραίας Αραβίας. Ο Τυφώνας, που ήταν απλώς πληγωμένος, κατάφερε να υπερισχύσει και απέσπασε το δρεπάνι του θεού. Έκοψε τους τένοντες των χεριών και των ποδιών του Δία, φορτώθηκε τον ανίσχυρο θεό στους ώμους του και τον μετέφερε μέχρι την Κιλικία, όπου τον έκλεισε σε μια σπηλιά, το «Κωρύκιο άντρο». Εκτός από αυτό έκρυψε τους τένοντες και τους μυς του Δία σε ένα δέρμα αρκούδας και τα έδωσε στη δράκαινα Δελφύνη να τα φυλάει. Ο Ερμής και ο Πάνας –μερικοί λένε ο Κάδμος– έκλεψαν τους τένοντες και τους ξανατοποθέτησαν στο σώμα του Δία. Αυτός ξαναβρήκε αμέσως τη δύναμή του και, ανεβαίνοντας στον ουρανό πάνω σε άρμα που το έσερναν φτερωτά άλογα, βάλθηκε να κεραυνοβολεί το θηρίο. Ο Τυφώνας τράπηκε σε φυγή και, με την ελπίδα να αυξήσει τις δυνάμεις του, θέλησε να δοκιμάσει τους μαγικούς καρπούς που φύτρωναν στο όρος Νύσα. Αυτή ήταν τουλάχιστο η υπόσχεση που του είχαν δώσει οι Μοίρες, για να τον ελκύσουν. Ο Δίας τον πρόλαβε εκεί και η καταδίωξη συνεχίστηκε. Στη Θράκη ο Τυφώνας εκσφενδόνισε εναντίον του Δία βουνά, αλλά αυτός τα έκαμε με χτυπήματα κεραυνού να πέφτουν επάνω στο θηρίο. Έτσι το βουνό Αίμος όφειλε το όνομά του στο αίμα που κύλησε από μια από τις πληγές του. Οριστικά αποθαρρημένος ο Τυφώνας τράπηκε σε φυγή και, καθώς διέσχιζε τη θάλασσα της Σικελίας, ο Δίας έριξε πάνω του το βουνό Αίτνα, που τον συνέτριψε. Οι φλόγες που βγαίνουν από την Αίτνα είναι ή αυτές που ξερνά το τέρας ή τα υπολείμματα των κεραυνών, με τους οποίους το σκότωσε ο Δίας. Στον Τυφώνα αποδίδουν την πατρότητα πολλών θηρίων (Ο σκύλος Όρθρος, η Λερναία ύδρα, η Χίμαιρα), που τα απέκτησε με την Έχιδνα, την κόρη της Καλλιρρόης και του Χρυσάορα.
Στον παραπάνω μύθο γίνεται και μία νύξη σχετικά με τη συχνά ταυτόχρονη εκδήλωση στροβίλων και φωτεινών οπτικών φαινομένων (οι φλόγες της Αίτνας που ξερνά ο φυλακισμένος Τυφώνας). Πέρα από το μύθο, ωστόσο, ο σχηματισμός στροβίλων έχει σε αρκετές περιπτώσεις σχετιστεί και με πλήθος από δυσεξήγητα –αν όχι ανεξήγητα– φαινόμενα, σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί το "Τρίγωνο των Βερμούδων", που περιλαμβάνει τμήμα της θάλασσας των Σαργασσών. Η εξαφάνιση στις 5 Δεκεμβρίου 1945 πέντε μαχητικών αεροπλάνων τύπου «Avenger» του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, σε συνδυασμό με τα τελευταία λόγια των πιλότων τους προς τον πύργο ελέγχου του Fort Lauderdale στη Φλώριδα ("δε διακρίνουμε ξηρά", "δεν έχουμε ιδέα που μπορεί να βρισκόμαστε", "δεν μπορούμε να καταλάβουμε προς ποια κατεύθυνση είναι η Δύση", "τα πάντα είναι στραβά... αλλόκοτα", "δεν μπορούμε να προσανατολιστούμε προς καμία κατεύθυνση, ακόμα και ο ωκεανός δεν έχει την όψη που θα 'πρεπε...") και την εξαφάνιση και του σωστικού αεροσκάφους που στάλθηκε για βοήθεια, ήταν τα γεγονότα που έκαναν το Τρίγωνο των Βερμούδων πηχυαίο τίτλο στις εφημερίδες και γνωστό στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, η θάλασσα των Σαργασσών ήταν από πιο παλιά γνωστή για τον μεγάλο αριθμό πλοίων και αεροπλάνων που είχαν κατά καιρούς χαθεί στα νερά της (μέχρι και δύο φαροφύλακες εξαφανίστηκαν το 1969 από φάρο των νήσων Bimini – μερικά μόνο, ενδεικτικά περιστατικά παρατίθενται στην ιστοσελίδα http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Bermuda_Triangle_incidents). Η δε επικάλυψη της επιφάνειας της με παχύ στρώμα από φύκη και άλγη, η στροβιλοειδής κίνηση των νερών, ο συχνός σχηματισμός στροβίλων στην ατμόσφαιρα, αλλά και ο συσχετισμός των χαρακτηριστικών αυτών με το πλήθος των θαλασσίων ρευμάτων της περιοχής, αποτελούν μέχρι σήμερα αντικείμενα έρευνας.
Στην παγκόσμια βιβλιογραφία υπάρχει πλήθος αναφορών ναυτικών σχετικά με θεάσεις φωτεινών τροχών και άλλων φωτεινών αντικειμένων στην επιφάνεια της θάλασσας ή κάτω από αυτή, συχνά σε συνδυασμό με την προηγούμενη, ταυτόχρονη ή ακόλουθη εμφάνιση ανεμοστρόβιλων και θαλασσίων δινών («μάτια της θάλασσας» στην παλιά ναυτική αργκό). Ένα από τα γνωστότερα βιβλία πάνω στο θέμα είναι το "Invisible Residents" ("Αθέατοι Επισκέπτες") του Ivan T. Sanderson, όπου παρουσιάζονται διάφορες σχετικές καταγραφές (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ). Από την πλευρά τους, επιστήμονες διαφόρων τομέων γνώσης διερευνούν το φαινόμενο του σχηματισμού στροβίλων, οι σπείρες των οποίων απαντώνται αποτυπωμένες σε κάθε λογής υλικό σώμα, από το κέλυφος των σαλιγκαριών μέχρι το σχήμα των περισσότερων γαλαξιών. Κάποιοι άλλοι, πιο τολμηροί, συζητούν το ενδεχόμενο, πέρα από τους στροβιλισμούς της ύλης και της ενέργειας, να υφίσταται σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις και στροβιλισμός του βαρυτικού, του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, ή ακόμη και του ίδιου του χωροχρόνου.
Ίσως κάποτε δοθούν απαντήσεις. Ο νυκτερινός θεατής, όμως, δε θα μάθει ποτέ τι ήταν τα κινούμενα φώτα που έβλεπε από το μπαλκόνι του.
|
|
|
