Σε γνωρίζω από την όψη

Μερικοί πιστεύουν ότι οι θεοί και όλα τα πλάσματα δημιουργήθηκαν μέσα στη ροή του Ωκεανού που αγκαλιάζει τον κόσμο, και ότι η Τηθύς ήταν η μητέρα όλων του των τέκνων. Όμως, οι Ορφικοί υποστηρίζουν ότι η μαυροπτέρυγη Νύχτα, μία θεά στην οποία ακόμη κι ο ίδιος ο Ζευς στέκεται μπροστά με δέος, ζευγάρωσε με τον Άνεμο και απόθεσε ένα ασημένιο αυγό στη μήτρα της Σκοτεινιάς. Και ότι ο Έρως, τον οποίο μερικοί αποκαλούν και Φάνη, γεννήθηκε από αυτό το αυγό και έθεσε το Σύμπαν σε κίνηση.   Από το βιβλίο "Greek Myths" (ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ)

Αν υπάρχει μία χώρα στον κόσμο όπου οι μύθοι, οι θρύλοι και η πραγματικότητα είναι τόσο στενά συνυφασμένα μεταξύ τους, αυτή είναι η Ελλάδα. Γεγονός και καλό και κακό. Καλό γιατί, αν κάποιος προσπαθήσει να ιχνηλατήσει και να εντοπίσει κάποιο από τα προηγούμενα στοιχεία, μπορεί να οδηγηθεί μέσω των υπολοίπων. Κακό γιατί, μόλις τα καταφέρει, θα δυσκολευτεί πολύ να το απομονώσει και να το ξεδιαλύνει από αυτά.

Βλέπετε, η ιστορία αλλά και η γεωγραφία του τόπου αυτού είναι ιδιαίτερες και πολυδαίδαλες σε βαθμό υπερθετικό. Σκεφτείτε μόνο πόσοι και πόσο διαφορετικοί λαοί, φυλές και υποφυλές έχουν ζήσει/δημιουργήσει/καταστρέψει σε τούτα τα χώματα. Ρωμαίοι, Τούρκοι, Φράγκοι, Άραβες, Κέλτες, Καταλανοί, Ενετοί, και φυσικά αμέτρητες γενιές Ελλήνων, έχουν όλοι αφήσει τα σημάδια μαζί με το ιδιαίτερο τους «άρωμα» στον τόπο. Και μιλάμε μόνο για τη γνωστή και κοινώς αποδεκτή ιστορία, γιατί υπάρχει και η άλλη, εκείνη που καμία ανασκαφή δεν πρόκειται να φέρει στην επιφάνεια, εκείνη που δε θα μάθουμε ποτέ.

Κάθε βράχος, κάθε χαράδρα, κάθε ρυάκι, κάθε δάσος, κάθε ακρογιάλι, κάθε σπηλιά, κάθε ερείπιο, έχουν όλα να διηγηθούν από ένα κομμάτι της μεγάλης αυτής ιστορίας. Δεν είναι και τόσο δύσκολο να τα πείσετε να σας αφηγηθούν μικρά στιγμιότυπα από αλλοτινές εποχές. Θα πρέπει, όμως, να αφουγκραστείτε με προσοχή, καθώς οι μικρές αυτές επιμέρους ιστορίες μεταφέρονται συνήθως ψιθυριστά και τραγουδιστά. Συνήθως. Γιατί υπάρχουν και μέρη που αντηχούν δυνατά αυτό που θέλουν να πουν· μέρη τα οποία αποπνέουν μία ιδιαίτερη αίσθηση, όπου το τραγούδι διαχέεται μέσα από μελωδίες του τοπίου σε πρωτάκουστους ρυθμούς.

Μέσα από αυτή τη σελίδα θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε κάποια τέτοια μέρη, σε μια προσπάθεια, όχι να ακούσουμε το τραγούδι –κάτι τέτοιο απαιτεί πολύ περισσότερα από όσα οι λέξεις μπορούν να μεταφέρουν– αλλά απλώς να πιάσουμε τον απόηχο του. Δε θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τα θέματα πέρα από την απλή παρουσίαση τους, καθώς το καθένα θα μπορούσε κάλλιστα να γεμίσει σελίδες βιβλίων ολόκληρων. Οι δρόμοι είναι ανοιχτοί...

Είπαμε όμως, τη Μεγάλη Ιστορία, στο σύνολο της, δε θα τη μάθουμε ποτέ.

Ο Βαρυτικός δρόμος στο Κράσι

"Ωχ, παιδιά, κόλλησαν τα φρένα."

Ο οδηγός σταμάτησε το αυτοκίνητο, έσβησε τη μηχανή, τράβηξε χειρόφρενο, και βγήκε έξω για να επιβεβαιώσει την ορθότητα του ισχυρισμού του. Ο δρόμος προς το οροπέδιο Λασιθίου ήταν ανηφορικός και γεμάτος κλειστές στροφές, με αποτέλεσμα το παλιό και βαρύ (αλλά ένδοξο) αυτοκίνητο να έχει αρχίσει να κουράζεται. Το τελευταίο πράγμα που έλειπε από την κεφάτη παρέα ήταν να πάθει βλάβη το αυτοκίνητο τους εκεί πάνω. Στα τελευταία μέτρα, ο οδηγός είχε αφήσει το αυτοκίνητο να ρολάρει χωρίς ταχύτητα –όπως του άρεσε πάντα να κάνει– στη μικρή κατηφορίτσα που διαγραφόταν μπροστά τους. Το αυτοκίνητο, όμως, είχε επιβραδύνει και σχεδόν σταματήσει λίγο αφότου είχε αφήσει το γκάζι.

Τώρα βρισκόταν γονατιστός πλάι στη μία μπροστινή ρόδα του αυτοκινήτου προσπαθώντας να ελέγξει τη λειτουργία των δισκόφρενων, ενώ κάποιος από την παρέα πάταγε και άφηνε δοκιμαστικά το πεντάλ του φρένου. Μπα, τα φρένα φαινόταν να λειτουργούν μια χαρά. Μπορεί και να είχε κάνει λάθος.

Ο οδηγός ξαναμπήκε στο αυτοκίνητο, έβαλε μπρος τη μηχανή και έλυσε το χειρόφρενο, κάνοντας έναν τελευταίο έλεγχο πριν βάλει ταχύτητα και ξεκινήσει. Το μεγάλο αυτοκίνητο, με περισσή χάρη, στην αρχή αργά και έπειτα επιταχύνοντας, άρχισε να κυλά πίσω, προς τον ανήφορο...

Το οροπέδιο Λασιθίου περικλείεται από ψηλά, απόκρημνα, πανάρχαια βουνά.

Ανεβαίνοντας κανείς το δρόμο που ξεκινά από τη βόρεια ακτή της Κρήτης, λίγα χιλιόμετρα πριν το οροπέδιο, συναντά μία διακλάδωση της οποίας το αριστερό σκέλος σχηματίζεται από ένα δρομάκο που οδηγεί στο χωριό "Κράσι", ενώ το δεξί από τον κυρίως δρόμο, ο οποίος συνεχίζει δεξιά και περνά έξω από το χωριό.

Ακολουθώντας τον στενό δρόμο προς το "Κράσι", λίγα μέτρα μετά τη διακλάδωση, ο επισκέπτης οδηγείται σε μία σειρά από ανηφόρες και κατηφόρες. Είναι στο τμήμα αυτό που τα αυτοκίνητα κυλούν αντίθετα με την κλίση του δρόμου. Εδώ, να σημειώσουμε ότι η περίπτωση οφθαλμαπάτης κρίνεται μάλλον απίθανη. Οι συνοδευτικές φωτογραφίες δεν μπορούν να μεταδώσουν ικανοποιητικά την κλίση του δρόμου, και πάλι όμως δεν αφήνουν πολλές αμφιβολίες. Όσοι, δε, ρωτήθηκαν –και ήταν αρκετοί– για το τι κλίση είχε ο δρόμος μπροστά τους, απάντησαν άμεσα και με βεβαιότητα.

Το τμήμα του δρόμου όπου το φαινόμενο εκδηλώνεται πιο έντονα, και όπου σημειώθηκε το προαναφερθέν περιστατικό, αποτυπώνεται στην παρακάτω φωτογραφία:

Στο τμήμα αυτό, το αυτοκίνητο κινείται, επιταχύνοντας μάλιστα αφύσικα γρήγορα, από το σημείο Α προς το σημείο Β. Ανάλογη είναι η κύλιση –από τον κόκκινο δείκτη προς το σημείο λήψης της φωτογραφίας– και στα παρακάτω εικονιζόμενα τμήματα:

Σημειώνουμε και πάλι εδώ ότι οι φωτογραφίες, από τη φύση τους, λόγω του ότι ο θεατής δεν μπορεί να γνωρίζει τη γωνία φωτογράφησης, προσφέρουν σχετική μόνο άποψη των υψομετρικών εναλλαγών της περιοχής.

Για όποιον θελήσει να επισκεφθεί το μέρος και να αποκτήσει προσωπική εμπειρία, ο παρακάτω χάρτης είναι απαραίτητος:

Η περιοχή που σημειώνεται με κυανό χρώμα είναι εκείνη στην οποία αναφερόμαστε, ενώ το τμήμα του δρόμου που έχει χρωματιστεί ροζ αντιστοιχεί στο κομμάτι όπου τα αυτοκίνητα κυλούν προς την ανηφόρα.

Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, τα παράξενα δεν περιορίζονται σε ένα μόνο σημείο, αλλά αφορούν ολόκληρη τη γύρω περιοχή.

Το χωριό "Κράσι" απέχει λίγες μόνο εκατοντάδες μέτρα από την εστία εκδήλωσης του φαινομένου. Είναι ένα όμορφο, ορεινό, αρχαίο χωριό, με πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία (http://www.interkriti.org/visits/malia/2krassi.htm). Η κύρια ατραξιόν είναι ο πλάτανος της κεντρικής πλατείας. Με διάμετρο κορμού που ξεπερνά τα 8 μέτρα στη βάση του, και ηλικία πολλών–πολλών αιώνων (μερικοί υποστηρίζουν ότι η ηλικία του δέντρου ανέρχεται σε 2000 χρόνια), είναι το γηραιότερο δέντρο που έχουμε συναντήσει.

Το πιο ασυνήθιστο χαρακτηριστικό του πλατάνου, όμως, δεν είναι ούτε το μέγεθος ούτε η ηλικία του. Αυτό που τον κάνει ξεχωριστό είναι ότι σε κάποιο στάδιο της ανάπτυξης του, προκειμένου να στηρίξει ορισμένους από τους τεράστιους, βάρους τόνων κλώνους του, ο ζωντανός αυτός οργανισμός δημιούργησε στρατηγικά τοποθετημένους στηρικτικούς βραχίονες.

Πρόκειται για κλαδιά δίχως ελεύθερο άκρο, που φυτρώνουν και από τις δύο μεριές. Δεν έχουμε ξανασυναντήσει κάτι ανάλογο, και είναι ενδιαφέρον το ότι οι περισσότεροι επισκέπτες δε φαίνεται να προσέχουν το γεγονός. Αλλά, πώς τελικά τα κατάφερε ο γερο–πλάτανος; Αισθάνθηκε το αυξημένο βάρος των κλώνων του και ένιωσε τον κίνδυνο; Οι βραχίονες φύτρωσαν και αναπτύχθηκαν παράλληλα και από τα δύο τους άκρα, ενωνόμενοι στο ενδιάμεσο, ή ξεκίνησαν σαν κανονικά κλαδιά, που προεκτάθηκαν και συγκολλήθηκαν με το προς στήριξη τμήμα; Ό,τι κι αν συνέβη, όπως κι αν έγιναν τα πράγματα, η διαδικασία αυτή απαιτεί κάποιου βαθμού αυτοσυνείδηση από την πλευρά του δέντρου, δεν αρκεί ο απλός τροπισμός.

Δεν είναι, όμως, μόνο το Κράσι, ολόκληρη η γύρω περιοχή κρύβει εκπλήξεις, αλλά και ιστορία. Σε μικρή απόσταση από το χωριό σώζονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης "Λύκτου" (έχει παραφραστεί και σε "Λύττος"). Λίγο πιο ψηλά, στη θέση "Καρφί", διατηρούνται υπολείμματα αρχαίας μινωικής βίγλας, ενώ ίχνη αρχαίων οικισμών απαντώνται διάσπαρτα και σε άλλα σημεία τριγύρω.

Το νερό, που εκατομμύρια χρόνια τώρα κυλά υπογείως από τις κορυφές προς τους πρόποδες των βουνών του οροπεδίου, έχει δημιουργήσει αμέτρητα υπόγεια τούνελ και σπηλαιώματα. Ευρέως γνωστά είναι τα σπήλαια "Τράπεζα", "Αγία Φωτεινή", καθώς και το "Δικταίο Άντρο", όπου σύμφωνα με μία εκδοχή της μυθολογίας είχε γεννηθεί ο Δίας. Αλλά, υπάρχουν και πολλές άλλες, μικρές και μεγάλες σπηλιές.

Αποτελεί, τέλος, κοινό μυστικό μεταξύ των ντόπιων πως παγανιστικές, μαγικο–θρησκευτικές τελετές πραγματοποιούνται με αυξημένη συχνότητα στην περιοχή, ο δε ταξιδιώτης μπορεί ενίοτε να διακρίνει μέσα στη νύχτα το αντιφέγγισμα φλόγας σε σημεία απόμερα και δυσπρόσιτα.

Η οφθαλμαπάτη, ο χωροβάτης και ο ανοικτομάτης

Το έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές: μόλις κάποιος σε μια παρέα κάνει λόγο για βαρυτικές διαταραχές και αναφερθεί σε κάποιον «βαρυτικό» δρόμο, κάποιος άλλος, ο ανοικτομάτης της παρέας, σπεύδει να τον αποστομώσει, διατρανώνοντας ότι σίγουρα θα πρόκειται για οφθαλμαπάτη. Οι ακόμη πιο ανοικτομάτηδες συχνά αναφέρονται και σε μετρήσεις με χωροβάτες που έχουν γίνει, χωρίς –φυσικά– να έχουν καταγράψει την παραμικρή βαρυτική ανωμαλία.

Για τους χωροβάτες και την ακαταλληλότητα τους σε περιπτώσεις διαταραχών του βαρυτικού πεδίου έχουμε μιλήσει στη σελίδα της Πεντέλης. Τα όργανα αυτά μετρούν γωνίες κλίσης, χρησιμοποιώντας τη βαρύτητα για να επιπεδωθούν. Σε συνθήκες διαταραχής του βαρυτικού πεδίου, όμως, οι όποιες μετρήσεις θα είναι λανθασμένες και θα εμπεριέχουν το σφάλμα της βαρυτικής ανωμαλίας. Είναι σαν να προσπαθεί κάποιος να μετρήσει τη θερμοκρασία ενός χώρου με ένα όργανο του οποίου η αρχή λειτουργίας προϋποθέτει τη χρήση του υπό συνθήκες ορισμένης και σταθερής θερμοκρασίας.

Οι συσκευές που αναλύουν τα βαρυτικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής ονομάζονται Βαρυτόμετρα. Είναι όργανα ιδιαίτερα πολύπλοκα στη χρήση και στην ανάλυση των αποτελεσμάτων τους, με τα πιο ευαίσθητα να κοστίζουν αρκετά εκατομμύρια ευρώ (μια ιδέα μπορεί κανείς να πάρει από εδώ: http://www.gravityservices.com/).

Αλλά, ας αφήσουμε τους χωροβάτες και ας σταθούμε λίγο στην απατηλή οφθαλμαπάτη.

Όσον αφορά το ενδεχόμενο λανθασμένης εκτίμησης κλίσης, το φαινόμενο της οφθαλμαπάτης γεννάται σε περιπτώσεις όπου το μάτι, και για την ακρίβεια ο εγκέφαλος, στην προσπάθεια του να εκτιμήσει την υψομετρική διαφορά μεταξύ δύο σημείων, μπερδεύεται από στοιχεία του τοπίου – συνήθως από κορυφογραμμές ή κεκλιμένα υψίπεδα. Το εν λόγω φαινόμενο επιδεικνύεται στην παρακάτω εικόνα:

Το χαρακτηριστικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι ο παρατηρητής μπερδεύεται μόνο όταν κοιτάζει υπό συγκεκριμένες γωνίες, οι οποίες εμπεριέχουν τα παραπλανητικά στοιχεία του τοπίου, ενώ η οφθαλμαπάτη εξαφανίζεται όταν κανείς κοιτάζει υπό γωνίες που δεν περιλαμβάνουν τα στοιχεία αυτά. Αν η αρχική εκτίμηση δεν αλλάζει από όποια γωνία κι αν κοιτάξει κανείς, η πιθανότητα οφθαλμαπάτης απομακρύνεται. Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο.

Ας ξαναδούμε μία από τις προηγούμενες φωτογραφίες:

Με δεδομένο ότι το αυτοκίνητο παραμένει ακίνητο στο τμήμα του δρόμου μεταξύ Α και Β, και κυλά από το σημείο Β προς το σημείο Γ, ας υποθέσουμε ότι έχουμε να κάνουμε με οφθαλμαπάτη, και ότι το διάστημα ΒΓ, ενώ μοιάζει με ανηφόρα, είναι στην πραγματικότητα κατωφερικό. Δηλαδή:

Ας δούμε τώρα και το τμήμα του δρόμου που αντιστοιχεί στο τμήμα ΑΒ, το οποίο, εφόσον το αυτοκίνητο παραμένει ακίνητο, θα αντιστοιχούσε σε ίσιωμα. Τότε:

Πράγμα που δε συμβαίνει – αντιθέτως, το τμήμα ΑΒ φαίνεται σαφώς κατωφερικό.

Εκτός πια κι αν έχουμε να κάνουμε με μία πολυμορφική οφθαλμαπάτη, αυξομειούμενης έντασης και πολλαπλών κατευθύνσεων, που πάσχει από διχασμένη προσωπικότητα. Κάτι τέτοιο θα ήταν πιο ενδιαφέρον κι από δέκα βαρυτικές διαταραχές μαζί, οι οποίες στο κάτω–κάτω δεν είναι και τόσο σπάνιες.

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ