Είναι εντυπωσιακό το πόσο πολύ οι σχέσεις των ανθρώπων με τον ονειρικό τους βίο ποικίλουν. Κάποιους τους απασχολούν έντονα τα όνειρα, με τη μέρα τους συχνά να επηρεάζεται από τα όνειρα της προηγούμενης νύχτας. Στον αντίποδα, άλλοι δείχνουν να παραμένουν εντελώς ανέγγιχτοι από τα δικά τους ονειρικά βιώματα, τα οποία σπανίως θυμούνται. Και είναι ενδιαφέρον το ότι η διαφοροποίηση αυτή στον αντίκτυπο των ονείρων δεν έχει να κάνει ούτε με το μορφωτικό επίπεδο ούτε με την οικονομική στάθμη ούτε με κάποιον άλλο παράγοντα κοινωνικού προσδιορισμού. Φαίνεται ότι υπάρχουν εντελώς διαφορετικές παράμετροι που ρυθμίζουν την απόσταση που χωρίζει τους ονειρικούς εαυτούς από τον ξύπνιο εαυτό της καθημερινότητας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται η μνήμη σε όλα αυτά. Είναι παροιμιώδες το πόσο εύκολα χάνονται οι αναμνήσεις των ονείρων, πόσο συχνά τα όνειρα που θυμόμασταν το πρωί έχουν ξεχαστεί ανεπιστρεπτί το μεσημέρι. Οι πραγματιστές θα σχολίαζαν ότι τα όνειρα, λόγω της φύσης τους, δεν εντυπώνονται στη μνήμη με τον ίδιο τρόπο που εντυπώνονται οι αναμνήσεις της ξύπνιας ζωής, επομένως αναμενόμενο είναι αυτά να σβήνονται και πιο εύκολα. Απολύτως λογικό, αλλά το περίεργο δεν είναι εκεί. Το περίεργο είναι ότι το ίδιο εύκολα σβήνονται και οι συνειδητές αναμνήσεις γύρω από τα όνειρα.
Είναι πολύ συνηθισμένη η ακόλουθη κατάσταση: λίγο μετά την αφύπνιση, κάποιος θυμάται ένα ενδιαφέρον όνειρο της προηγούμενης νύχτας. Επί ώρα το γυροφέρνει στη σκέψη του, αναπολώντας τα τεκταινόμενα και προσπαθώντας να θυμηθεί περισσότερες λεπτομέρειες. Μετά, απασχολείται με άλλες, άσχετες σκέψεις. Έπειτα από μικρό διάστημα, προσπαθεί να θυμηθεί και πάλι το όνειρο. Διαπιστώνει ότι δεν το θυμάται πλέον. Επιχειρεί να θυμηθεί τις προηγούμενες σχετικές σκέψεις του, ώστε μέσω αυτών να οδηγηθεί στην ανάμνηση του ονείρου. Κι όμως, κατά ενοχλητικά παράξενο τρόπο, ούτε εκείνες τις θυμάται, παρότι οι σκέψεις αυτές είχαν σχηματιστεί μόλις προηγουμένως, εν πλήρη συνειδήσει. Συνεπώς, με κάποιον μηχανισμό, έχουν σβηστεί και οι ξύπνιες αναμνήσεις, καθώς και οι συνειδητές σκέψεις γύρω από το όνειρο, με τη θέση τους να καταλαμβάνει πλέον κενό. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να εξηγηθεί μέσω των ιδιαιτεροτήτων της μνημονικής αποτύπωσης των ονείρων, αφού η λήθη των τελευταίων συμπαρασύρει και κομμάτια μνήμης που βρίσκονταν προσδεδεμένα στην ξύπνια συνείδηση.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλων ειδών παιχνίδια της μνήμης με τα όνειρα, ή μάλλον των ονείρων με τη μνήμη. Σε αρκετούς ανθρώπους συμβαίνει –συνήθως λίγο πριν αποκοιμηθούν– να ανακαλούν όνειρα από πολύ παλιά, τα οποία δεν είχαν ποτέ άλλοτε θυμηθεί. Στα 1400 περίπου κυβικά εκατοστά του ανθρώπινου εγκεφάλου συγκεντρώνεται η πλέον δομημένη ποσότητα ύλης γνωστή στο Σύμπαν. Ποιος ξέρει τι άλλο μπορεί να πυροδοτούν τα όνειρα μέσα εκεί; Γιατί υπάρχουν και όνειρα ιδιαίτερα, που ξεφεύγουν κατά πολύ από τα συνήθη, και που αφήνουν πίσω τους την αίσθηση μιας γνήσια μυστικιστικής εμπειρίας. Όνειρα προφητικά ή σημαδιακά, εναργή όνειρα, στα οποία ο ονειρευόμενος αναγνωρίζει ότι ονειρεύεται, όνειρα με μηνύματα από οικεία και μη πρόσωπα, όνειρα που μοιάζουν να διαδραματίζονται σε μια πραγματικότητα πιο «πραγματική» από της ξύπνιας ζωής, όνειρα επαναλαμβανόμενα, όνειρα οράματα... η λίστα είναι πολύ μεγάλη. Οι περισσότεροι έχουν βιώσει κατά καιρούς τέτοιου είδους όνειρα. Και υπάρχουν αμέτρητες ιστορικές αναφορές σχετικά. Από τα προφητικά όνειρα της Παλαιάς Διαθήκης ως τους ναούς ύπνου των αρχαίων Αιγυπτίων και του Ασκληπιού (http://en.wikipedia.org/wiki/Asclepieion), δεν υπήρξε λαός της αρχαιότητας που να μην είχε τοποθετήσει το ιδιαίτερο αυτό είδος ονείρων σε κομβικό σημείο της μυθολογίας ή της θρησκείας του.
Πολλά έχουν αλλάξει από τότε, όχι όμως και τα όνειρα. Ή μάλλον, από μια άποψη, ακόμη και αυτά. Γιατί στη λίστα έχει προστεθεί μία τουλάχιστον κατηγορία ιδιαίτερων ονείρων. Πρόκειται για όνειρα που αντανακλούν την πόλη κατά τρόπους που υπαινίσσονται πολύ περισσότερα απ' όσα η γλώσσα της ξύπνιας ζωής θα μπορούσε να εκφράσει (ίσως, πάλι, ανάλογα όνειρα να βίωναν και οι κάτοικοι μείζωνων πόλεων της αρχαιότητας – θα είχε ενδιαφέρον η ανεύρεση κάποιας σχετικής αναφοράς).
Αυτού του είδους τα όνειρα, τα όνειρα της πόλης –ας τα αποκαλούμε έτσι– φαίνεται ότι κατά καιρούς «επισκέπτονται» αρκετούς ανθρώπους, περισσότερους απ' ό,τι εμείς περιμέναμε ξεκινώντας τη σχετική έρευνα. Αναφορές ή υπαινιγμούς σε σχέση με όνειρα του είδους συναντά συνηθέστερα κανείς μεταξύ των καλλιτεχνών, ιδιαίτερα στη ζωγραφική, στη λογοτεχνία, ακόμη και στη μουσική. Χαρακτηριστικό είναι ένα κομμάτι με τίτλο "Bent Cold Sidewalk" του συγκροτήματος "Tangerine Dream", από το άλμπουμ "Cyclone", κυκλοφορίας 1978 (https://www.youtube.com/watch?v=tR6Z6Sratvg).
Ο τίτλος του κομματιού είναι δύσκολο να αποδοθεί στα ελληνικά. Aν και σε κατά λέξη μετάφραση θα αντιστοιχούσε σε "Κεκλιμένο Ψυχρό Πεζοδρόμιο", η λέξη «bent» θα ήταν ορθότερο να ερμηνευθεί ως «λοξό», με την ευρεία έννοια του όρου, ενώ η λέξη «sidewalk», ως «παράπλευρο μονοπάτι». Όσο για τους στίχους, αν και κρυπτικοί, αποκτούν νόημα για όποιον αναγνωρίζει σε τι αναφέρονται. Μεταφράζουμε αποσπασματικά (όσο μπορεί να μεταφραστεί ένα ποίημα):
|
...When
I talk to the city
...Upon
this key, time will slide,
...This
door is heavy, and is deeply stained,
(ψιθυριστές συνομιλίες) ...there are dangers hidden,
trust in that language
that which must not be changed containment of thought and sound...
...Bent
cold sidewalk, open the gate, |
...Όταν μιλώ στην πόλη έχω ήδη μάθει τρεις απαντήσεις πριν απευθύνω την ερώτηση...
...Πάνω σε αυτό το κλειδί, ο χρόνος θα γλιστρήσει, Πέρα από την κλειδαριά, χάνεις το μυαλό σου. Και καθώς η πύλη μας ανοίγει, Ένα κύμα ήχου δημιουργείται μέσα Δημιουργώντας Όνειρα που σε προσπερνούν...
...Αυτή η πόρτα είναι βαριά και κηλιδωμένη, Από σπαταλημένα δάκρυα, που προσπαθούν μάταια να παλέψουν, Μπορεί να αισθάνεσαι αρκετά ασφαλής εκεί που κάθεσαι, Όμως άκουσε προσεκτικά – και το κλειδί αυτό θα γίνει δικό σου Γιατί μπορούμε να σε οδηγήσουμε πολύ πέρα από εκείνη την πόρτα...
(ψιθυριστές συνομιλίες) ...υπάρχουν κρυμμένοι κίνδυνοι, έχε εμπιστοσύνη σε εκείνη τη γλώσσα και είναι ακριβώς αυτή η σύλληψη εκείνο που δεν πρέπει να αλλάξει η επιτομή της γλώσσας μας είναι μοτίβα περικλείσεις σκέψης και ήχου...
...Λοξό ψυχρό μονοπάτι, άνοιξε την πύλη, Ίσως έχω αργήσει, αλλά δεν μπορώ να περιμένω άλλο. |
Στα όνειρα της πόλης δεν είναι πάντα σαφές το ποιος είναι ο πρωταγωνιστής. Υπάρχει, όμως, πάντα η πόλη, ή έστω η αίσθηση της. Και, τι παράξενη που είναι σε μερικά όνειρα η αίσθηση αυτή... Όνειρα όπου ο χώρος αποκτά περισσότερες ιδιότητες απ' ό,τι οι τρεις του διαστάσεις θα επέτρεπαν... Όνειρα όπου η τοπογραφία της πόλης είναι εντελώς αλλαγμένη σε σχέση με την πραγματική, κι όμως τόσο ανεξήγητα γνώριμη και σωστή... Όνειρα όπου σημεία της πόλης φιλοξενούν άγνωστα κτίσματα, τα οποία ο ξύπνιος εαυτός δεν έχει αντικρίσει ποτέ... Όνειρα όπου η πόλη μοιάζει πιο αληθινή απ' ό,τι θα έπρεπε...
Δε θα επιμείνουμε, φυσικά, στις περιγραφές. Είπαμε, οι περιγραφές μεταδίδουν το περιτύλιγμα μόνο των ονείρων. Εξάλλου, αν έχετε ονειρευτεί όνειρα της πόλης, γνωρίζετε ακριβώς για τι πράγμα μιλάμε. Αν όχι, δεν μπορούμε με κανένα τρόπο να μεταδώσουμε την αίσθηση.
Εκείνο, πάντως, που θα μπορούσε να αποδώσει καρπούς, και που θα είχε ενδιαφέρον, θα ήταν μία στατιστική καταγραφή σε σχέση με τη χρονική επίπτωση ονείρων της πόλης ανάμεσα στους κατοίκους της. Γιατί εμείς, στο ελάχιστο δικό μας δείγμα, διακρίναμε ίχνη μιας κάποιας περιοδικότητας.
Όνειρα της πόλης... Ο χαρακτηρισμός είναι αρκετά διφορούμενος ώστε να μη γίνεται σαφές το ποιος είναι εκείνος που ονειρεύεται. Γιατί, ποιος ξέρει, παρά το κλισέ που τη θέλει να μην κοιμάται ποτέ, ίσως και η πόλη να βλέπει όνειρα. Και, μπορεί κάποια από τα όνειρα που νομίζουμε ότι είναι δικά μας να τα ονειρεύεται τελικά η πόλη, όχι εμείς· ή ίσως κι εμείς μαζί.
Πάντως, αν τύχει και ονειρευτείτε ότι βρίσκεστε σε ένα βιβλιοπωλείο κάπου στην Αθήνα, από το οποίο ξεκινά μια στριφογυριστή ξύλινη σκάλα που οδηγεί σε ένα πατάρι με βιβλία και αρκετό κόσμο, κοιτάξτε προσεκτικά γύρω σας. Θα είμαστε κι εμείς εκεί.
|
|
|
